Onstaborg / Nieuw-Onsta

IN BEWERKING [?]

Object
Onstaborg / Nieuw-Onsta

Locatie
Adres: Oude Weg
Groot Wetsinge
Gemeente Winsum
Provincie Groningen

Het vroegere kasteelterrein wordt doorsneden door de provincale weg Groningen-Winsum , ten noordoosten van het dorp Groot Wetsinge aan de Oude Weg.

Typologie

Op grond van de afbeeldingen op de marge van de Coenderskaart 1686 en de tekening van A. Rademaker 1725, en de stichtingsdatum van ca. 1540 lijkt de typologie van het adellijk huis het meest waarschijnlijk.

Etymologie
De naam is afkomstig van de oudst bekende bewoners familie Onsta.

Huidige situatie
Zie tab omschrijving

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Het vroegere kasteelterrein wordt doorsneden door de provinciale weg Groningen-Winsum. De oostelijke singel is nog deels herkenbaar als tracé, daarop is een nieuwe boerderij gebouwd. Aan weerszijde van de weg liggen akkers.

Afmetingen
Op grond van de kadastrale minuut uit 1830 meet het totale kasteelterrein inclusief de buitenste grachten 125 x 225 meter. Het terrein binnen de binnenste gracht meet 30 x 40 meter, en gezien de afbeeldingen,waarbij de burcht geheel in het water staat, (en de verkoopakte uit 1788) kan dat ook overeenkomen met buitenomvang van burcht en weermuren.

Oudste vermelding
Datum: ca. 1540
Bron: RHC Groninger Arch., archief Ewsum, inv.nr.203, reg.nr. 546.

Aepke Onsta, hoofdeling te Sauwerd en Wetsinge trouwt in 1539 met Gela Ewsum en uit grotendeels haar goed laat hij de borg bouwen.

Bezitsgeschiedenis
De oudst bekende eigenaar-bouwheer is Aepke Onsta vanaf ca. 1540. In het begin van de 17e eeuw komt het goed in bezit van de familie van der Wenge. in 1695 komt het na verkoop door de erven van der Wenge aan het geslacht van Starkenborgh. In 1755 volgt verkoop aan Ary de Graaff. Dan in het jaar 1789 is er een nieuwe eigenaar Johan Bebingh, maar al in 1800 laat hij de borg en schathuis voor afbraak verkopen, en de sloop volgt in 1801.

Bouwgeschiedenis
Ca. 1540 wordt het kasteel gebouwd door Aepke Onsta. Volgens de afbeeldingen op de Coenders kaartmarge 1678 is er een gebouwcomplex in één en twee bouwlagen en onderkeldering in U-vorm en afgesloten met een weermuur en poort geheel in het water gelegen. Op de kaart van Beckeringh in 1781 is er nog slechts een L-vorm over en lijkt het hoofdgebouw gehalveerd in hoogte en breedte, in 1801 volgt sloop.

Afbeeldingen
Kadastrale minuut uit 1830, Nieuw Onsta, Adorp, sectie A 2, nr. 272 (bewerking Formsma 1987, p. 473). Vergroting van een detail van een kaart van 1643 ‘Wenge-borch’, aanwezig in RHC Gron. Arch., Cat. getekende kaarten nr. 551 (Formsma 1987, p. 474). Afbeelding op de marge van de Coenderskaart 1686 ‘Onsta tot Wetsinge’, aanwezig in RHC Gron. Arch. (Formsma 1987, p. 474). Tekening van A.Rademaker 1725, origineel in bezit van D.Nanninga Mzn. te Groningen (Formsma 1987, p. 475). Tekening op de marge van de kaart van Beckeringh 1781, ‘het Huis Onstaborgh tot Wetsinge’, aanwezig in RHC Gron. Arch. (Formsma 1987, p. 475).

Bronnen

Literatuur
Feith, J.A., (1906) 1979, De Ommelander Borgen en haar Bewoners, Groningen, p. 141-143. Formsma, W.J., R.A. Luitjens-Dijkveld Stol en A. Pathuis, 1987, De Ommelander Borgen en Steenhuizen, Assen, p. 472-476.

Documentatie

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan: J
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: J.W. van den Heuvel
Beschrijving gemaakt: 01-07-2009

Bouwhistorisch onderzoek RCE

Archeologisch onderzoek RCE

Overig onderzoek

Geomorfologische codering

Bodemkundige codering

Basisregistratie - er zijn in ieder geval gegevens over naam en locatie van het object, en verwijzingen naar de beschikbare afbeeldingen, literatuur, documentatie en bronnen. Aan de hand van deze informatie kan eenieder die geïnteresseerd is zich gaan verdiepen in het desbetreffende kasteel. Het is de bedoeling dat deze basisregistratie-beschrijvingen in de toekomst tot volwaardige beschrijvingen worden uitgebreid.
In bewerking - de beschrijvingen zijn veelal voorzien van meer uitgebreide informatie over de geschiedenis en bouwgeschiedenis van het kasteel. Deze beschrijvingen zijn echter nog niet door de wetenschappelijke redactie van het Kastelenlexicon gezien, of moeten nog bijgewerkt worden naar aanleiding van redactie-opmerkingen.
Volledig - deze beschrijvingen zijn door de redactie gezien en goedgekeurd.