Object
Oldenoord

Locatie
Adres: Oldenoordweg 2, 9994 NC Toornwerd
Toornwerd
Gemeente Loppersum
Provincie Groningen

Google Earth coördinaten: 53 21 40.98 N, 6 39 19.58 O.Het terrein ligt anderhalve kilometer ten noordoosten van Toornwerd aan het eind van de Oldenoordweg 2.

Typologie

De typologie is onbekend.

Etymologie
De naam is afkomstig van het toponym: 'In den Oord (Oert)' en zou het stamslot geweest zijn van het geslacht van Ewsum voor het zich in Middelstum vestigde. Na de bouw van Nienoord te Midwolde in 1524 werd 'In den Oord' tot 'Oldenoord'.

Huidige situatie
De grachten zijn intact met singel en bomen, alleen de noordoostzijde is gedempt. Het kasteeleiland is bebouwd met een 19e eeuwse boerderij met boomgaard en moestuin. Het terrein heeft hoge archeologische waarde.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Zichtbaar:
Zichtbaar:
Grondgebruik:

De oude grachten zijn nog aanwezig, het noordoostelijk deel is gedempt. Op het kasteeleiland is een boerderij gebouwd uit 1843, het voorhuis staat op of over oude fundamenten.

Afmetingen
Op grond van de bewerkte kadastrale minuut 1828 is de afmeting van het totale terrein inclusief de buitenste grachten 90 x 110 meter. De afmeting van de burcht zelf is onbekend.

Oudste vermelding
Datum: 1474
Bron: RHC Gron.Arch., Oorkondeboek Groningen en Drenthe, 1353 O 6.

"'walgheboren hern Elteken in den Oert'; 'die keyserliche borch'"

Van een oorkonde uit 1353 is geen origineel bekend, maar wel een vidimus uit 1474 , waarin de commandeur van het Johanniter klooster te Wijtwerd verklaart dat de ridders en hovelingen Elteken en Meynolt 'in den Oert' te Middelstum als collatoren en beschermers van het klooster worden erkent. Verder verklaart de commandeur Tiacke van Noertdyck, dat de Groningers 'die keyserlicke borch' hebben omgeworpen en dat de laatste jonker Ewe, die op het kasteel geboren is, het kasteel niet meer heeft opgebouwd, maar opnieuw heeft gesticht 'enen schonen kostelen borgh gheheten Ewsum up een nye stede'. Deze oorkonde is hoogst waarschijnlijk onecht door de zonderlinge vorm en het verhaspelde taalgebruik met hoogduitse gezegden. Ook denkt men dat de verklaring is bedoeld is geweest om het aanzien van het geslacht Van Ewsum in de streek te versterken. Maar dat wil niet zeggen dat alle feiten erin genoemd, onwaar zijn.

Bezitsgeschiedenis
De oudste bezitters komen uit de familie Van Ewsum in de 14e eeuw (Oorkondeboek Gron. 1371). Na de verwoesting van het kasteel vóór 1474 heeft Ewe van Ewsum een geheel nieuw kasteel gebouwd bij Middelstum.

Bouwgeschiedenis
In de 14e eeuw is een weerbaar adellijk huis gebouwd. In 1458, overgeleverd in een afschrift uit 1512, is er sprake van een principale heerd en sate land, de Oert genaamd met 'husinge, heminge ende graften, groot 128 grazen' (Kooi 1992, p. 14). Waarschijnlijk is de sterkte alweer vóór 1474 door de Groningers verwoest en niet meer opgebouwd. Uit het bestek voor een nieuw te bouwen woonhuis in 1834 blijkt dat in de funderingen veel oude grote steen is verwerkt. Maar dat kan ook hergebruik van elders zijn. Bij archeologisch onderzoek is de datering van bouwmaterialen 14e eeuw en vaatwerk 12e-14e eeuw (Kooi 1992, p.15-16).

Afbeeldingen
Kadastrale minuut 1828, Oldenoord, Middelstum, sectie A 1, nr. 72 (bewerking Formsma 1987 p. 268)Foto Oldenoord rond 1905 van J.S.Goldhoorn (Kooi 1992, p. 16, afb. 6).

Literatuur
Formsma, W.J., R.A.Luitjens-Dijkveld Stol en A.Pathuis, 1987, De Ommelander Borgen en Steenhuizen, Assen/Maastricht, p. 259, 268.Kooi, P.B., 1992, 'In den Oord-Oldenoord' in: Stad en Lande, cultureel historisch tijdschrift voor Groningen, jrg. I (4), p. 12-17.Langen, G.J.den en T.M.Perger, 1996, RAAP-Rapport 224, Terrein 7B-42, Amsterdam, p. 12-13.www.cartago.nl/edities Oorkondeboek Groningen en Drenthe, 1353 nr. O 6, 1371 nr. 593

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan: J
Bestemming:  (1)

Auteur en datum
Auteur: J.W. van den Heuvel
Beschrijving gemaakt: 26-08-2010

Archeologisch onderzoek RCE
Beschrijving mon.nr. 5278