Object
Gelmersma

Locatie
Adres: Grasdijkweg, Garmerwolde
Garmerwolde
Gemeente Ten Boer
Provincie Groningen

Google Earth coördinaten: 53 15 10.89 N, 6 40 07.58 O.het terrein ligt 100 meter ten zuidoosten van het Damsterdiep en een kilometer ten oosten van het dorp Garmerwolde aan de Grasdijkweg.

Typologie

De typologie is onbekend.

Etymologie
De herkomst van de naam is onbekend.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 17-02-2010

Er zijn geen sporen meer van het vroegere kasteelterrein, de grachten zijn gedempt en delen van het terrein zijn bij de graslanden getrokken. Op de plaats van het kasteel staat nu een boerderijtje. Het terrein heeft hoge archeologische waarde.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:

De grachten zijn gedempt, het terrein is bebouwd met een boerderijtje.

Afmetingen
Op grond van de bewerkte kadastrale minuut uit 1830 en het kaartje uit 1794 is de afmeting van het totale terrein inclusief de buitenste grachten 70 x 120 meter. De afmeting van het kasteel is onbekend.

Oudste vermelding
Datum: 1454
Bron: Claveboek Johan Tiassens.

Gelmersma komt voor in de klauwbrief van Ten Boer, Garmerwolde en Thesinge van 1454.

Bezitsgeschiedenis
De klauwboeken uit de 16e eeuw zijn niet betrouwbaar wat betreft namen van eigenaren. Het oudst bekende eigenaar is jhr. van Amstelraet in 1634, die de heerd toen verkocht aan Jodocus Heinsius, die advocaat en syndicus was van de Ommelanden. Na zijn dood in 1665 woont er zijn dochter Decia, die gehuwd was met Bernard Julsing. Door aankoop en ruil verwierf Julsing bijna alle rechten te Garnswolde, en hij kocht ook Tackenborg in 1680 in hetzelfde kerspel. Na zijn dood in 1681 erfde zijn dochter Ellidia, die huwde met Johannes Julsing en een dochter van dit paar huwde in 1699 met Popko de Valcke. Wie er woonde blijkt niet. In 1710 vestigden Popko en Ellidia zich wel op Gelmersma. Na de dood van Popko de Valcke kwam het in bezit van J. de Valcke en broers en zusters. In 1756 boden zij het goed te koop aan , bestaande uit een behuizing en Friese schuur met hoven, singels, grachten, 78 grazen land. Die koop komt niet tot stand, want in 1789 laten de erfgenamen het opnieuw verkopen, nu met bijbehorende rechten. Dus Gelmersma betekende wel meer dan een gewone boerderij. De koper werd de Ommelanden. Deze verhuurden het goed aan Arent Jans. Een kaartje uit 1794 laat het complex zien met nog intacte binnen en buitengrachten en singel. Wanneer de omvorming van borg naar boerderij tot stand kwam is niet bekend.

Bouwgeschiedenis
In de 15e eeuw is er een edele heerd gebouwd.In de 17e eeuw bleek de borg bezwaard met bijna alle rechten in Germerwolde. In 1791 vindt de laatste verkoop van de borg plaats en daarna weten we niet hoe en wanneer de omvorming tot boerderij is verlopen.

Afbeeldingen
Kadastrale minuut 1830, Gelmersma, Ten Boer sectie G 1, nr. 16 (bewerking Formsma 1987, p. 131)Kaart van een Ommelander Plaats (Gelmersma), 1794, RHC Gron.Arch., Cat. getekende kaarten nr 421 (Formsma 1987, p. 122).

Literatuur
Bruins, L.H., 1986, Claveboeck van Johan Tiassens, uitg. Historische Kring 'de Marne', Leens.Feith, J.A., (1906)1979, De Ommelander Borgen en haar Bewoners, Groningen, p. 109.Formsma, W.J., R.A. Luitjens-Dijkveld Stol en A.Pathuis, 1987, De Ommelander Borgen en Steenhuizen, Assen /Maastricht, p. 121-123.

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan: J
Bestemming:  (1)

Auteur en datum
Auteur: J.W.van den Heuvel
Beschrijving gemaakt: 17-02-2010

Archeologisch onderzoek RCE
Rapportage mon.nr. 5457