Object
Englumborg

Locatie
Adres: Englumerweg, Oldehove
Oldehove
Gemeente Zuidhorn
Provincie Groningen

Het vroegere kasteelterrein ligt 500 meter ten noordoosten van de bebouwde kom van Oldehove aan de Englumerweg.

Typologie

De typologie van het middeleeuwse huis is onbekend.

Etymologie
De naam is afgeleid van de buurtschap Englum.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 15-05-2009

De oostelijke en westelijke gracht van de voorburcht zijn nog als sloten herkenbaar. De zuidelijke gracht is van 1775. De huidige boerderij staat ten dele op de plaats van het oude schathuis. In 1971 was de borgstee, wat er nog van over was, nog enigszins te herkennen, nadien zijn kleinere percelen bijeengevoegd tot grotere. Zodoende zijn de structuren van het borgterrein nog amper herkenbaar. Het gehele terrein heeft hoge archeologische waarde.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Het oorspronkelijke huis bestaat niet meer. De oostelijke en westelijke gracht van de voorburcht zijn nog als sloten herkenbaar in het landschap, de huidige boerderij is iets oostelijker gebouwd dan het voormalige schathuis.De oostelijke en westelijke gracht van de voorburcht zijn nog als sloten herkenbaar, de huidige boerderij is iets oostelijker gebouwd dan het voormalige schathuis.

Afmetingen
Op grond van de kadastrale minuut uit 1830 is het totale terrein inclusief de buitenste grachten bij benadering 80 x 110 meter. De maat van de hoofdburcht is niet bekend.

Oudste vermelding
Datum: 1620
Bron: RHC Groninger Archieven, Reg Feith 1620, 42 (Formsma, 1973, p. 308)

Op een kaart uit 1620 staat een huis 'Engelenborg' afgebeeld, RHC Groninger Archieven, Reg Feith 1620, 42 (Formsma, 1973, p. 308). Een mogelijke oudere vermelding stamt uit een akte die voor 1576 is opgesteld. Dit is een ruilovereenkomst tussen Tako Aykema en zijn vrouw Anna te ene en Johan Sickinghe en zijn vrouw Anna Ghisens ter andere zijde. Johan Sickinghe en zijn echtgenote krijgen dan een heerd land te Engelum met 'alle gebouw van husynghe kleen en groet', grachten, geboomten, poorten , brug, etc. Er is ook sprake van een 'zaell'. Hieruit kan worden afgeleid dat het toen al meer was dan een boerderij.

Bezitsgeschiedenis
Engelumborg is mogelijk voortgekomen uit de Ulsemaheerd. Het oudst bekende bewonersgeslacht is in dat geval de familie Aykema. Vóór 1576 doet Tako Aykema een ruil met Johan Sickinghe, waarbij de laatstgenoemde Englum krijgt. In 1653 huwt Asinga van Ewsum met Justina Gaykinga, door welk huwelijk hij mogelijk de borg heeft verkregen. Hij noemt zich nl. in 1657 “Asinga van Ewsum tot Engelum”. In 1662 wordt hij genoemd als heer van Englumborg. Na zijn dood in 1669 wordt zijn stiefzoon Doedo Allard Huninga eigenaar. Na diens dood koopt zijn halfbroer Christoffer Ewsum in 1682 de borg. Daarna erft zijn zus Anna de borg. Zij is getrouwd met Allard Gaykinga Rengers. Na hun dood koopt Jan Clant van Aduard de borg in 1694. In 1700 ruilt hij met Evert Joost Lewe Englumborg en het Huis te Aduard tegen Ludema bij Usquert. Vijf jaar later verkrijgt baron Johan Willem van Ripperda van Jensema het goed. In 1750 is dat Bartold Fokkes Geersema. Publieke verkoop volgt in 1760 met als koper Jacob Willem van Rossum, getrouwd met Jacomina Werntleij. Na zijn dood in 1772 wordt door zijn weduwe de borg te koop aangeboden om “gesleten” te worden, wat in 1775 gebeurt.

Bouwgeschiedenis
De afbeelding op het kaartje van 1620 laat twee belendende vleugels zien bestaande uit één bouwlaag met onderkeldering en zadeldak. Ook in 1656/ 57 wordt de Engelenborg genoemd (“sekere camp landes gelegen bij Engelenborch”). De voorstudie van Beckeringh uit 1769 beeldt een classicistisch U-vormig herenhuis af, te weten een hoofdgebouw in twee bouwlagen met schilddak en haaks op de hoeken twee schathuizen met schilddaken en onderkeldering. (op de kaart van Beckering staat onder de afbeelding van het huis: Mevrouw J. Werntleij Douar: van Rossum, 1774). Bij de verkoping in 1773 is sprake van een “plaisante Heeren Wooning, … met het Schathuis, Hoveniers Huis, Hoven, Cingels, Gragten, Laanen …”. In 1774/ 75 is de borg gesloopt en is mogelijk ten dele op de plek van de oude borg een nieuwe zuidgracht gegraven.

Afbeeldingen
- Op een kaartje uit 1620 (1685) staat een huis afgebeeld met bijschrift ‘Engelenborg’, RHA Groninger Archieven, Register Feith 1620, 42 (Formsma 1973, p. 308). - Voorstudie van Th. Beckeringh, getiteld Englumborgh … september 1769 (Formsma 1973, p. 308) . - Kaart van Beckering uit 1781 (RHC Groninger Archieven) - Kadastrale minuut uit 1830, Englumborg, Oldehove, sectie L 1, nr.120 (bewerking Formsma 1973, p. 309).

Bronnen
HCR Groninger Archieven, Reg. Feith 1620, 42 HCR Groninger Archieven, Hoge Justitiekamer, toegang: 136, inv. nr. 1354, p. 288.

Literatuur
Feith, J.A., De Ommelander Borgen en haar Bewoners, Groningen 1979, p. 96-97. Formsma, W.J., R.A. Luitjens-Dijkveld Stol en A. Pathuis, De Ommelander Borgen en Steenhuizen, Assen 1973, p. 307-310 Immerseel, R.H.M. van, Englumborg, z.j., Stichting P.H.B., Heerde, p. 3-13. Rutgers, C.P.L., 1898, Jan Cornelis Schatter, Groningsche Volksalmanak, p. 159-184, aldaar p. 164 – 180. Miedema, M., 1983, Vijfentwintig eeuwen bewoning in het terpenland ten Noordwesten van Groningen, Dissertatie Groningen, Dieren, deel I, p. 144.

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:  (Terrein van hoge archeologische waarde)

Bestemming
Bestemmingsplan:
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: F.R. Hijszeler, J.W. van den Heuvel
Beschrijving gemaakt: 15-02-2010

Bouwhistorisch onderzoek RCE
N.v.t.

Archeologisch onderzoek RCE
CMA nr. 07A-094; KICH: 5413

Overig onderzoek
N.v.t.