Heer Colijnshof / Ser Colinshof
VOLLEDIG [?]
algemeen | omschrijving | bezits- en bouwgeschiedenis | afbeeldingen, literatuur en documentatie | verdere informatie | terug naar de lijst
Object
Heer Colijnshof / Ser Colinshof
Heer Colijnshof / Ser Colinshof
Locatie
Adres: Zuidsingel/Koningstraat
Middelburg
Gemeente Middelburg
Provincie Zeeland
Aan de huidige Zuidsingel/Koningstraat te Middelburg is het noordelijk deel van een omgracht adellijk huis opgegraven. Het gaat vermoedelijk om het hof, dat volgens schriftelijke bronnen in 1268 is geschonken aan het Duitse Huis. Bovenstaande coördinaten geven de waarnemingslocatie in Archis (Archiswaarnemingsnr. 405060) met betrekking tot het adellijk hof weer.
Adres: Zuidsingel/Koningstraat
Middelburg
Gemeente Middelburg
Provincie Zeeland
Aan de huidige Zuidsingel/Koningstraat te Middelburg is het noordelijk deel van een omgracht adellijk huis opgegraven. Het gaat vermoedelijk om het hof, dat volgens schriftelijke bronnen in 1268 is geschonken aan het Duitse Huis. Bovenstaande coördinaten geven de waarnemingslocatie in Archis (Archiswaarnemingsnr. 405060) met betrekking tot het adellijk hof weer.
Typologie
Adellijk huis (1250-1600)
Het terrein is vermoedelijk het noordelijk, door agrarische activiteiten in beslag genomen, deel van een omgrachte adellijke hof, waarvan het hoofdgebouw meer naar het zuiden lag.
Adellijk huis (1250-1600)
Het terrein is vermoedelijk het noordelijk, door agrarische activiteiten in beslag genomen, deel van een omgrachte adellijke hof, waarvan het hoofdgebouw meer naar het zuiden lag.
Etymologie
Genoemd naar een zekere heer Colijn, in en/of voor 1268 waarschijnlijk een Walcherse ambachtsheer.
Genoemd naar een zekere heer Colijn, in en/of voor 1268 waarschijnlijk een Walcherse ambachtsheer.
Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 12-07-2013
Het terrein wordt in beslag genomen door een met water gevulde en met betonnen muurwerk verstevigde bouwput, waar de geplande bouw van respectievelijk een A-theater en woningbouw met ondergrondse parkeerlagen is afgelast. De put wordt in de zomer van 2013 leeggepompt en gevuld met zand.
Laatst bijgewerkt: 12-07-2013
Het terrein wordt in beslag genomen door een met water gevulde en met betonnen muurwerk verstevigde bouwput, waar de geplande bouw van respectievelijk een A-theater en woningbouw met ondergrondse parkeerlagen is afgelast. De put wordt in de zomer van 2013 leeggepompt en gevuld met zand.
Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar: (Later) deels overbouwd (nieuwbouw)
Zichtbaar: Terrein met grachtenrestant (niet zichtbaar)
Grondgebruik: Overig
Er zijn geen restanten bovengronds zichtbaar van het mogelijke adellijke hof op de aangegeven locatie. Na het archeologisch onderzoek zijn ook de ondergrondse sporen met de ontwikkeling van het terrein verloren gegaan, wegens uitgraving in verband met een niet gerealiseerde parkeerkelder. Het terrein bevindt zich binnen de 13de-eeuwse verdedigingswerken van de stad en heeft een hoge archeologische waarde (Archismonumentnr. 13433). N.B. Juli 2013 is de bestemming aangepast: men ziet af van de bouwplannen. De met water gevulde en met betonnen muurwerk verstevigde put wordt gevuld met zand.
Zichtbaar: (Later) deels overbouwd (nieuwbouw)
Zichtbaar: Terrein met grachtenrestant (niet zichtbaar)
Grondgebruik: Overig
Er zijn geen restanten bovengronds zichtbaar van het mogelijke adellijke hof op de aangegeven locatie. Na het archeologisch onderzoek zijn ook de ondergrondse sporen met de ontwikkeling van het terrein verloren gegaan, wegens uitgraving in verband met een niet gerealiseerde parkeerkelder. Het terrein bevindt zich binnen de 13de-eeuwse verdedigingswerken van de stad en heeft een hoge archeologische waarde (Archismonumentnr. 13433). N.B. Juli 2013 is de bestemming aangepast: men ziet af van de bouwplannen. De met water gevulde en met betonnen muurwerk verstevigde put wordt gevuld met zand.
Afmetingen
De afmetingen van het middeleeuwse huis zijn onbekend.
De afmetingen van het middeleeuwse huis zijn onbekend.
Oudste vermelding
Datum: 1268, 10/06
Bron: Archief Duitse Orde Utrecht, archief balije van Utrecht nr. 2233 (Kruisheer, OHZ III nr. 1473)
"‘hofstedam sitam iuxta Nortmonstre in Midelburg, quondam domini Colini’"
Magister Hendrik van Werendijke schenkt een hofstede bij de Noordmonsterkerk te Middelburg, eens in het bezit van heer Colijn, aan commandeur en broeders van het Duitse Huis te Utrecht.
Datum: 1268, 10/06
Bron: Archief Duitse Orde Utrecht, archief balije van Utrecht nr. 2233 (Kruisheer, OHZ III nr. 1473)
"‘hofstedam sitam iuxta Nortmonstre in Midelburg, quondam domini Colini’"
Magister Hendrik van Werendijke schenkt een hofstede bij de Noordmonsterkerk te Middelburg, eens in het bezit van heer Colijn, aan commandeur en broeders van het Duitse Huis te Utrecht.
Bezitsgeschiedenis
Mr. Hendrik van Werendijke schonk in 1268 een adellijke hofstede, afkomstig van een zekere (ambachts)heer Colijn en gelegen aan de noordzijde van de Noordmonsterkerk aan de Duitse Orde. De commanderij verpandde de hofstede in ruil voor een lening in de 14de eeuw geruime tijd aan Hendrik die Reyse, ambachtsheer in o.a. Noordmonsterambacht. Toen de lening in 1333 was afbetaald, kreeg Hendrik de hof voor de duur van zijn leven van de commanderij in pacht. Na zijn dood viel de hof terug aan de Duitse heren. Vóór 1356 (de oudste lijst dateert uit dat jaar) zijn de afzonderlijke hofsteden van dit goed tegen hofstedehuur uitgegeven en met huizen bebouwd, mogelijk al door Hendrik die Reyse en later door de Duitse Orde, die na de overgave van Middelburg (1574) uit de stad verdween. Alle ‘geestelijke goederen’, dus ook de resterende van de Duitse Orde, zijn toen in beslag genomen en onder beheer van de nieuwe wereldlijke overheid geplaatst.
Mr. Hendrik van Werendijke schonk in 1268 een adellijke hofstede, afkomstig van een zekere (ambachts)heer Colijn en gelegen aan de noordzijde van de Noordmonsterkerk aan de Duitse Orde. De commanderij verpandde de hofstede in ruil voor een lening in de 14de eeuw geruime tijd aan Hendrik die Reyse, ambachtsheer in o.a. Noordmonsterambacht. Toen de lening in 1333 was afbetaald, kreeg Hendrik de hof voor de duur van zijn leven van de commanderij in pacht. Na zijn dood viel de hof terug aan de Duitse heren. Vóór 1356 (de oudste lijst dateert uit dat jaar) zijn de afzonderlijke hofsteden van dit goed tegen hofstedehuur uitgegeven en met huizen bebouwd, mogelijk al door Hendrik die Reyse en later door de Duitse Orde, die na de overgave van Middelburg (1574) uit de stad verdween. Alle ‘geestelijke goederen’, dus ook de resterende van de Duitse Orde, zijn toen in beslag genomen en onder beheer van de nieuwe wereldlijke overheid geplaatst.
Historische betekenis
Het complex was deel van de Middelburgse en Walcherse goederen van de Duitse Orde, die een belangrijke rol speelden in de laatmiddeleeuwse geschiedenis van de stad en het eiland.
Het complex was deel van de Middelburgse en Walcherse goederen van de Duitse Orde, die een belangrijke rol speelden in de laatmiddeleeuwse geschiedenis van de stad en het eiland.
Bouwgeschiedenis
De oudste vermelding stamt uit 1268, maar zeker vanaf de 12de eeuw en mogelijk al vanaf de 11de eeuw heeft bewoning op het terrein plaatsgevonden. De oudste sporen bestaan uit gegraven waterlopen, mogelijk grachten. Op basis van meerdere waarnemingen wordt verondersteld dat een groot deel van het terrein omgracht is geweest. Het omgrachte terrein wordt in de loop van de tijd verkleind en verlegd naar het oosten. Vroege bewoning ter plekke blijkt uit de vondst van een waterput uit de late 12de eeuw. Diverse perceels- of afwateringgreppels wijzen op agrarisch gebruik. Binnen de grachten is geen bebouwing aangetroffen, wel enkele kuilen en een kringgreppel (waarbinnen waarschijnlijk graan werd opgetast) die tussen 1200/1250 en 1350 hebben gefunctioneerd. Aan de zuidkant is geen gracht aangetroffen; deze zal zuidelijker hebben gelegen, evenals een eventueel hoofdgebouw. De gecombineerde middeleeuwse sporen en vondsten verwijzen namelijk naar een uit historische bronnen bekend adellijk hof op deze locatie, binnen de 13de-eeuwse verdedigingswerken van de stad (stadsuitleg 1254-vóór 1290). Het onderzochte terrein heeft dan gediend als voorterrein van een versterkt huis. Ook een klein aantal meer bijzondere dierlijke vondsten verwijst, naast de aanwezigheid van relatief veel paard, naar een hogere sociale of adellijke status: konijn, knobbelzwaan en leng, een vissoort uit de noordelijke Noordzee. Vóór 1356 (de oudste lijst dateert uit dat jaar) zijn de naast elkaar gelegen hofsteden waarvan dit terrein deel uitmaakte tegen hofstedehuur uitgegeven en met huizen bebouwd; de grachten worden gedempt. Vanaf de tweede helft van de 16de eeuw vestigen zich in het gebied vooral instellingen zoals de armschool, het weeshuis, het oude mannen- en vrouwenhuis (vanaf 1614) en uiteindelijk de kazerne vanaf 1809 (Archis waarnemingsnr. 405060), nog zichtbaar op de kadastrale minuut en gesloopt in 2002 en begin 2003.
De oudste vermelding stamt uit 1268, maar zeker vanaf de 12de eeuw en mogelijk al vanaf de 11de eeuw heeft bewoning op het terrein plaatsgevonden. De oudste sporen bestaan uit gegraven waterlopen, mogelijk grachten. Op basis van meerdere waarnemingen wordt verondersteld dat een groot deel van het terrein omgracht is geweest. Het omgrachte terrein wordt in de loop van de tijd verkleind en verlegd naar het oosten. Vroege bewoning ter plekke blijkt uit de vondst van een waterput uit de late 12de eeuw. Diverse perceels- of afwateringgreppels wijzen op agrarisch gebruik. Binnen de grachten is geen bebouwing aangetroffen, wel enkele kuilen en een kringgreppel (waarbinnen waarschijnlijk graan werd opgetast) die tussen 1200/1250 en 1350 hebben gefunctioneerd. Aan de zuidkant is geen gracht aangetroffen; deze zal zuidelijker hebben gelegen, evenals een eventueel hoofdgebouw. De gecombineerde middeleeuwse sporen en vondsten verwijzen namelijk naar een uit historische bronnen bekend adellijk hof op deze locatie, binnen de 13de-eeuwse verdedigingswerken van de stad (stadsuitleg 1254-vóór 1290). Het onderzochte terrein heeft dan gediend als voorterrein van een versterkt huis. Ook een klein aantal meer bijzondere dierlijke vondsten verwijst, naast de aanwezigheid van relatief veel paard, naar een hogere sociale of adellijke status: konijn, knobbelzwaan en leng, een vissoort uit de noordelijke Noordzee. Vóór 1356 (de oudste lijst dateert uit dat jaar) zijn de naast elkaar gelegen hofsteden waarvan dit terrein deel uitmaakte tegen hofstedehuur uitgegeven en met huizen bebouwd; de grachten worden gedempt. Vanaf de tweede helft van de 16de eeuw vestigen zich in het gebied vooral instellingen zoals de armschool, het weeshuis, het oude mannen- en vrouwenhuis (vanaf 1614) en uiteindelijk de kazerne vanaf 1809 (Archis waarnemingsnr. 405060), nog zichtbaar op de kadastrale minuut en gesloopt in 2002 en begin 2003.
Afbeeldingen
Kadastrale minuut, Jaartal onbekend, Middelburg, Zeeland, sectie A, blad 01, nr. n.v.t. (nr. 151= 19e eeuwse kazerne) (http://watwaswaar.nl/#Gq-Hw-9-ed-1v-1-1gjk-1CTJ---1fV, geraadpleegd op 31-03-2011).Google Earth foto, 2011, Locatie Adellijk hof (documentatiecentrum NKS, digitale documentatie). – Overzichtstekening van de archeologische fasen, foto’s, tekeningen in: Dijkstra e.a. 2006. – Foto’s archeologisch onderzoek en vondsten: Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland, Middelburg, Zeeuws Archeologisch Archief, projectnr 5039.
Kadastrale minuut, Jaartal onbekend, Middelburg, Zeeland, sectie A, blad 01, nr. n.v.t. (nr. 151= 19e eeuwse kazerne) (http://watwaswaar.nl/#Gq-Hw-9-ed-1v-1-1gjk-1CTJ---1fV, geraadpleegd op 31-03-2011).Google Earth foto, 2011, Locatie Adellijk hof (documentatiecentrum NKS, digitale documentatie). – Overzichtstekening van de archeologische fasen, foto’s, tekeningen in: Dijkstra e.a. 2006. – Foto’s archeologisch onderzoek en vondsten: Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland, Middelburg, Zeeuws Archeologisch Archief, projectnr 5039.
Bronnen
N.v.t.
N.v.t.
Literatuur
- Aa, A. van der, 1846, Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden, achtste deel L-M, Gorinchem, 885. – Dijkstra, J., 2004, Evaluatierapport Middelburg Berghuijskazerne, Amersfoort. – Dijkstra, J., S. Ostkamp, G. Williams met bijdragen van P.A. Hendrikx e.a., 2006, Archeologisch onderzoek op het terrein van de voormalige Berghuijskazerne te Middelburg, ADC ArcheoProjecten rapport 595, Amersfoort. – Haaster, van H. en K. Hänninen, 2004, 'Tiepels, Boberellen, Stekelbesien en Struyskoeck. Resultaten van het archeobotanisch onderzoek op het terrein van de Berghuijskazerne in Middelburg (1375-1725)', Biaxiaal, Zaandam, 1-37.- Kruisheer, J, 1992, Oorkondenboek van Holland en Zeeland tot 1299, III: 1256 tot 1278, Assen/Maastricht, nr. 1473 - Henderikx, P.A., 2000, Middelburg en het Duitse huis in de Middeleeuwen, in: J.C. Dekker e.a. (red.), Een bijzonder huis op een bijzondere plek. Het Van de Perrehuis in Middelburg en zijn omgeving, Middelburg, 17-63, 301-309, m.n. 39 en 52-53. - Henderikx, P.A., 2002, Ontstaan en ruimtelijke ontwikkeling van Middelburg (9e-14e eeuw), in: P.J. Woltering e.a. (red.), Middeleeuwse toestanden. Archeologie, geschiedenis en monumentenzorg, Amersfoort/Hilversum, 241-267, m.n. 250-251 en 264 de noten 73 en 75.
- Aa, A. van der, 1846, Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden, achtste deel L-M, Gorinchem, 885. – Dijkstra, J., 2004, Evaluatierapport Middelburg Berghuijskazerne, Amersfoort. – Dijkstra, J., S. Ostkamp, G. Williams met bijdragen van P.A. Hendrikx e.a., 2006, Archeologisch onderzoek op het terrein van de voormalige Berghuijskazerne te Middelburg, ADC ArcheoProjecten rapport 595, Amersfoort. – Haaster, van H. en K. Hänninen, 2004, 'Tiepels, Boberellen, Stekelbesien en Struyskoeck. Resultaten van het archeobotanisch onderzoek op het terrein van de Berghuijskazerne in Middelburg (1375-1725)', Biaxiaal, Zaandam, 1-37.- Kruisheer, J, 1992, Oorkondenboek van Holland en Zeeland tot 1299, III: 1256 tot 1278, Assen/Maastricht, nr. 1473 - Henderikx, P.A., 2000, Middelburg en het Duitse huis in de Middeleeuwen, in: J.C. Dekker e.a. (red.), Een bijzonder huis op een bijzondere plek. Het Van de Perrehuis in Middelburg en zijn omgeving, Middelburg, 17-63, 301-309, m.n. 39 en 52-53. - Henderikx, P.A., 2002, Ontstaan en ruimtelijke ontwikkeling van Middelburg (9e-14e eeuw), in: P.J. Woltering e.a. (red.), Middeleeuwse toestanden. Archeologie, geschiedenis en monumentenzorg, Amersfoort/Hilversum, 241-267, m.n. 250-251 en 264 de noten 73 en 75.
Documentatie
N.v.t.
N.v.t.
Bescherming gebouw
Status: Niet van toepassing
Monumentnummer: N.v.t.
Status: Niet van toepassing
Monumentnummer: N.v.t.
Bescherming terrein
Status: Onbeschermd
Status: Onbeschermd
Bestemming
Bestemmingsplan: J (Bestemmingsplan Zuidsingel (raadpleging 12 juli 2013). Vastgestelde context en doel van het plan: ‘Het plangebied voor woningbouw –het perceel waarop tot 2002 de Generaal-Majoor Berghuijskazerne stond en de aangrenzende woningen aan de Koningstraat en sinds 2005 bekend staat als de ‘bouwput’- ligt in het noorden van de historische binnenstad van Middelburg, op de grens van de middeleeuwse binnenring en de latere verdedigingswerken. Het plangebied wordt in het noorden begrensd door de Zuidsingel; in het oosten door de Stoppelaarstuin en de Koningstraat; de zuidgrens wordt gevormd door Achter het Hofplein en de westgrens wordt gevormd door de Korte Noordstraat met aangrenzende woonbebouwing. Op de beoogde locatie zijn 58 appartementen en 20 eengezinswoningen voorzien. In het niet met beton opgevulde deel van de ‘bouwput’ wordt een tweelaagse kelder gerealiseerd die benut zal worden voor bergingen en parkeerplaatsen voor de nieuwe woningen. De hoogte van de appartementen varieert van drie tot maximaal vijf lagen. De hoogte van de bebouwing aan de Zuidsingel en Korte Noordstraat wordt lager dan de hoogte van de voormalige kazerne.’ )
Bestemming: undefined (Bestemming wonen is voorlopig afgelast)
Bestemmingsplan: J (Bestemmingsplan Zuidsingel (raadpleging 12 juli 2013). Vastgestelde context en doel van het plan: ‘Het plangebied voor woningbouw –het perceel waarop tot 2002 de Generaal-Majoor Berghuijskazerne stond en de aangrenzende woningen aan de Koningstraat en sinds 2005 bekend staat als de ‘bouwput’- ligt in het noorden van de historische binnenstad van Middelburg, op de grens van de middeleeuwse binnenring en de latere verdedigingswerken. Het plangebied wordt in het noorden begrensd door de Zuidsingel; in het oosten door de Stoppelaarstuin en de Koningstraat; de zuidgrens wordt gevormd door Achter het Hofplein en de westgrens wordt gevormd door de Korte Noordstraat met aangrenzende woonbebouwing. Op de beoogde locatie zijn 58 appartementen en 20 eengezinswoningen voorzien. In het niet met beton opgevulde deel van de ‘bouwput’ wordt een tweelaagse kelder gerealiseerd die benut zal worden voor bergingen en parkeerplaatsen voor de nieuwe woningen. De hoogte van de appartementen varieert van drie tot maximaal vijf lagen. De hoogte van de bebouwing aan de Zuidsingel en Korte Noordstraat wordt lager dan de hoogte van de voormalige kazerne.’ )
Bestemming: undefined (Bestemming wonen is voorlopig afgelast)
Auteur en datum
Auteur: K.Heilmann, J.J.B. Kuipers
Beschrijving gemaakt: 31-03-2011, 13-07-2013
Laatst gewijzigd: 10-10-2013
Auteur: K.Heilmann, J.J.B. Kuipers
Beschrijving gemaakt: 31-03-2011, 13-07-2013
Laatst gewijzigd: 10-10-2013
Bouwhistorisch onderzoek RCE
– Biax Consult, Archebotanisch onderzoek op het terrein van de Berghuijskazerne in Middelburg (Haaster en Hänninen, 2004, 2). – ADC Archeoprojecten, IVO 2003 en DAO 2004 (Dijkstra 2004, Dijkstra e.a. 2006). – Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland 2003, archeologische waarneming J. Jongepier.
– Biax Consult, Archebotanisch onderzoek op het terrein van de Berghuijskazerne in Middelburg (Haaster en Hänninen, 2004, 2). – ADC Archeoprojecten, IVO 2003 en DAO 2004 (Dijkstra 2004, Dijkstra e.a. 2006). – Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland 2003, archeologische waarneming J. Jongepier.
Archeologisch onderzoek RCE
N.v.t.
N.v.t.
Overig onderzoek
Archebotanische onderzoek door Biax Consult op het terrein van de Berghuijskazerne in Middelburg (Haaster en Hänninen, 2004, 2); uit dit onderzoek komt naar voren dat er al vanaf de 13e eeuw bewoning langs de Noordstraat (overzijde Koningsstraat) is geweest. In 1268 vond een schenking plaats van een adellijke hofstede (Het Colijnshof) aan de Duitse orde. Mogelijk wordt hiermee het adellijk hof (in dit formulier behandeld) bedoeld. Nader onderzoek heeft dit vermoeden echter niet kunnen bevestigen.
Archebotanische onderzoek door Biax Consult op het terrein van de Berghuijskazerne in Middelburg (Haaster en Hänninen, 2004, 2); uit dit onderzoek komt naar voren dat er al vanaf de 13e eeuw bewoning langs de Noordstraat (overzijde Koningsstraat) is geweest. In 1268 vond een schenking plaats van een adellijke hofstede (Het Colijnshof) aan de Duitse orde. Mogelijk wordt hiermee het adellijk hof (in dit formulier behandeld) bedoeld. Nader onderzoek heeft dit vermoeden echter niet kunnen bevestigen.
Geomorfologische codering
B, bebouwing.
B, bebouwing.
Bodemkundige codering
|h BEBOUW--, bebouwing.
|h BEBOUW--, bebouwing.
Basisregistratie - er zijn in ieder geval gegevens over naam en locatie van het object, en verwijzingen naar de beschikbare afbeeldingen, literatuur, documentatie en bronnen. Aan de hand van deze informatie kan eenieder die geïnteresseerd is zich gaan verdiepen in het desbetreffende kasteel. Het is de bedoeling dat deze basisregistratie-beschrijvingen in de toekomst tot volwaardige beschrijvingen worden uitgebreid.
In bewerking - de beschrijvingen zijn veelal voorzien van meer uitgebreide informatie over de geschiedenis en bouwgeschiedenis van het kasteel. Deze beschrijvingen zijn echter nog niet door de wetenschappelijke redactie van het Kastelenlexicon gezien, of moeten nog bijgewerkt worden naar aanleiding van redactie-opmerkingen.
Volledig - deze beschrijvingen zijn door de redactie gezien en goedgekeurd.
In bewerking - de beschrijvingen zijn veelal voorzien van meer uitgebreide informatie over de geschiedenis en bouwgeschiedenis van het kasteel. Deze beschrijvingen zijn echter nog niet door de wetenschappelijke redactie van het Kastelenlexicon gezien, of moeten nog bijgewerkt worden naar aanleiding van redactie-opmerkingen.
Volledig - deze beschrijvingen zijn door de redactie gezien en goedgekeurd.