Nemerlaar
BASISREGISTRATIE [?]
algemeen | omschrijving | bezits- en bouwgeschiedenis | afbeeldingen, literatuur en documentatie | verdere informatie | terug naar de lijst
Object
Nemerlaar
Nemerlaar
Locatie
Adres: Kasteellaan 2, 5076RE
Haaren
Gemeente Haaren
Provincie Noord-Brabant
Het kasteel Nemelaar ligt ten zuiden van Haaren en de N624 en ten noorden van de Essche stroom, aan het einde van de Kasteellaan.
Adres: Kasteellaan 2, 5076RE
Haaren
Gemeente Haaren
Provincie Noord-Brabant
Het kasteel Nemelaar ligt ten zuiden van Haaren en de N624 en ten noorden van de Essche stroom, aan het einde van de Kasteellaan.
Typologie
Woontoren (1250-1400)
Woontoren (1250-1400)
Etymologie
Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 18-07-2011
Huidige functie: Woning
Huidige functie: Culturele instelling
Kasteel Nemerlaer wordt nog altijd bewoond. In het kasteel is ook een café gevestigd en het kasteel dient als centrum voor culturele activiteiten.
Laatst bijgewerkt: 18-07-2011
Huidige functie: Woning
Huidige functie: Culturele instelling
Kasteel Nemerlaer wordt nog altijd bewoond. In het kasteel is ook een café gevestigd en het kasteel dient als centrum voor culturele activiteiten.
Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar: Bestaand
Grondgebruik:
Het huidige gebouw vond zijn oorsprong in de 14e eeuw als woontoren. Deze is opgenomen in de latere uitbreiding. De buitenkant verkreeg zijn uiterlijk in 1880 na een ingrijpende verbouwing. Het interieur is in 1969 verwoest door een brand. Het is een Rijksmonument, bestaande uit 6 onderdelen. Archeologisch gezien is er niets vermeld op de AMK.
Zichtbaar: Bestaand
Grondgebruik:
Het huidige gebouw vond zijn oorsprong in de 14e eeuw als woontoren. Deze is opgenomen in de latere uitbreiding. De buitenkant verkreeg zijn uiterlijk in 1880 na een ingrijpende verbouwing. Het interieur is in 1969 verwoest door een brand. Het is een Rijksmonument, bestaande uit 6 onderdelen. Archeologisch gezien is er niets vermeld op de AMK.
Afmetingen
Oudste vermelding
Datum:
Bron:
Datum:
Bron:
Bezitsgeschiedenis
Bouwgeschiedenis
Afbeeldingen
- gewassen pentekening, 1662, Kasteel Nemelaar, door J. Stellingwerf niet geheel betrouwbaar (Becx 1999, 75).- Plattegrond, samengesteld door de ROB tijdens een onderzoek dat mogelijk werd na de brand van 1969 (van Oirschot NKS/ANWB, 15).- Kadastrale minuut, 1882, Gemeente Haaren, Noord Brabant. Sectie D, blad 1, nr. 278 (http://watwaswaar.nl/#WW-JU-7-ed-1v-1-3HCS-1JXU---3Hd, geraadpleegd op 30-03-2011).- Google Earth foto, 2011, locatie Nemelaar (Documentatiecentrum NKS, digitale documentatie).
- gewassen pentekening, 1662, Kasteel Nemelaar, door J. Stellingwerf niet geheel betrouwbaar (Becx 1999, 75).- Plattegrond, samengesteld door de ROB tijdens een onderzoek dat mogelijk werd na de brand van 1969 (van Oirschot NKS/ANWB, 15).- Kadastrale minuut, 1882, Gemeente Haaren, Noord Brabant. Sectie D, blad 1, nr. 278 (http://watwaswaar.nl/#WW-JU-7-ed-1v-1-3HCS-1JXU---3Hd, geraadpleegd op 30-03-2011).- Google Earth foto, 2011, locatie Nemelaar (Documentatiecentrum NKS, digitale documentatie).
Bronnen
N.v.t.
N.v.t.
Literatuur
- Becx e.a. , E., 1999, Kastelengids van Noord-Brabant, Utrecht, 74-78.- Boven, M.M.A. van, 1982, Kastelen in Brabant. Van burcht tot landhuis, ’s Hertogenbosch, 64, 157.- Kolman, C., B. Olde Meierink, R. Stenvert, 1997, Monumenten in Nederland Noord-Brabant, Zeist/Zwolle, 236.- Oirschot, A. van, 1969 'Bouwkundige vondsten in resten kasteel Nemerlaer', Brabantia, 166-167.- Oirschot, A. van, z.j., Kasteel Nemerlaer, NKS/ANWB.- Oirschot, A. Van, 1981, Middeleeuwse kastelen van Noord-Brabant. Hun bewoners en bewogen geschiedenis, Rijswijk, 32-44.- Oirschot, A. van, 1990, 'Nog eens kasteel nemerlaer', Het Brabants kasteel, 3/4-'90, 52-57.- Oirschot, A. van, 1992, Het Kasteel Nemerlaer 1303-1992, Haaren.- Oirschot, A. van, 1998, 'De achtergronden van de leegstand van de kastelen Heeswijk en Nemerlaer', Het Brabants kasteel, 1-'98, 3-15.- Oirschot, A. van, 2002, De monumenten van Haaren, Helvoirt, Esxch & Biezenmortel, Haaren, 28-32.- Oirschot, A. van en C. Vos, 2007, Kasteel Nemerlaer sinds 1303, Haaren.
- Becx e.a. , E., 1999, Kastelengids van Noord-Brabant, Utrecht, 74-78.- Boven, M.M.A. van, 1982, Kastelen in Brabant. Van burcht tot landhuis, ’s Hertogenbosch, 64, 157.- Kolman, C., B. Olde Meierink, R. Stenvert, 1997, Monumenten in Nederland Noord-Brabant, Zeist/Zwolle, 236.- Oirschot, A. van, 1969 'Bouwkundige vondsten in resten kasteel Nemerlaer', Brabantia, 166-167.- Oirschot, A. van, z.j., Kasteel Nemerlaer, NKS/ANWB.- Oirschot, A. Van, 1981, Middeleeuwse kastelen van Noord-Brabant. Hun bewoners en bewogen geschiedenis, Rijswijk, 32-44.- Oirschot, A. van, 1990, 'Nog eens kasteel nemerlaer', Het Brabants kasteel, 3/4-'90, 52-57.- Oirschot, A. van, 1992, Het Kasteel Nemerlaer 1303-1992, Haaren.- Oirschot, A. van, 1998, 'De achtergronden van de leegstand van de kastelen Heeswijk en Nemerlaer', Het Brabants kasteel, 1-'98, 3-15.- Oirschot, A. van, 2002, De monumenten van Haaren, Helvoirt, Esxch & Biezenmortel, Haaren, 28-32.- Oirschot, A. van en C. Vos, 2007, Kasteel Nemerlaer sinds 1303, Haaren.
Documentatie
NKS documentatiemap (documentatiecentrum).
NKS documentatiemap (documentatiecentrum).
Coördinaten
Coordinaten: 51°35'21.52''N, 5°13'54.65''O
Kaartblad: 45C , x: 144.235, y: 400.046, precisie 3
Coordinaten: 51°35'21.52''N, 5°13'54.65''O
Kaartblad: 45C , x: 144.235, y: 400.046, precisie 3
Bescherming gebouw
Status: Rijksbescherming
Monumentnummer: 520097
ODB Beschrijving (www.kich.nl): 'Omschrijving onderdeel 1: KASTEEL, oorspronkelijk 14e eeuw; huidige bouwblok en toren 17e eeuws; latere wijzigingen en toevoegingen; in 1969 geheel uitgebrand; bakstenen gebouw op rechthoekige plattegrond; twee bouwlagen op hoog onderhuis; omgaand schilddak met leien en vier hoekschoorstenen; aan westelijke zijgevel, op de noordwesthoek een vierkante toren onder een aan de voet geknikt tentdak; één verdieping meer dan het huis; achtergevel (zuid) met centrale uitbouw onder aansluitend lager schilddak; voorgevel hoofdblok symmetrisch, vijf traveeën breed; ingangspartij met natuurstenen dubbele bordestrap met onderingang; 14 treden aan beide zijden; rijke smeedijzeren balustrade en leuningen; hoofdingang met zandstenen omlijsting van brede kroonlijst op halfzuilen; rijk gesneden bovenlicht, XVIII. In 1880 de buitengevels beklampt en in neo-renaissance trant gewijzigd en achterwaarts uitgebreid naar ontwerp van P. Snickers. Vensters bel-étage 8-lichts; op de verdieping 6-lichts; drie dakkapellen. Waardering: KASTEEL van algemeen belang _vanwege de ouderdom _vanwege de fraaie 18e eeuwse ingangspartij met bordestrap _vanwege de bijzondere en typerende gevelveranderingen en toevoegingen van 1880 door Snickers'.
Monumentnummer: 520098
ODB Beschrijving (www.kich.nl): 'Omschrijving onderdeel 2: PARKAANLEG, XIX of ouder, bestaande uit de zeer kleine landschappelijke aanleg voor het huis en de twee lange rechte bijna loodrecht op elkaar staande eikenlanen. Ten noorden van het huis (dit is de voorgevelkant) en ook ten westen ervan ligt een zeer kleine landschappelijke aanleg, XIX, met restanten van kronkelpaden; enkele zeer fraaie oude solitairbomen; dit "bomenplein" wordt aan de oostzijde begrensd door het langgerekte bijgebouw (zie onder 3), aan de zuidkant door het kasteel en west- en noordzijde door een stuk gracht, dat vroeger deel uitmaakte van het bekenstelsel; langs de buitenzijde van de westelijke arm een rij imposante oude linden, zuidwaarts overgaand in een smal laantje met enkele rijen oude eiken. De officiële onverharde oprijlaan, de Kasteellaan (tracée waarschijnlijk 18e eeuws), loopt vanaf het inrijhek (zie onder 4) aan de Belversedijk naar het zuiden recht op het huis toe; aan weerszijden een dubbele rij eiken in driehoeksverband; in de noordelijke grachtarm ligt -in de as van de laan- een dam met (een tweede) hek (zie onder 5); het tracée van de oprijlaan loopt over het "bomenplein" door naar de (nieuwe) bestrating direct voor de bordestrap. Een tweede rechte laan (nu de daadwerkelijke toegangslaan) loopt vanaf de Oisterwijksedreef zuidoostwaarts naar het kasteel en kruist onder een bijna rechte hoek de Kasteellaan vlak bij de dam in de gracht; het beschermde deel van deze laan loopt tot aan de Essche Stroom; dubbele rijen eiken. Als landschappelijk-visuele bufferzone is een groot aantal percelen weilanden en akkers meegenomen in het beschermde complex. Waardering: PARKAANLEG van algemeen belang _vanwege de ouderdom _vanwege de oude markante lanenstructuur'.
Monumentnummer: 520100
ODB Beschrijving (www.kich.nl): 'Omschrijving onderdeel 3: BIJGEBOUW, in wezen XVIII of ouder; zeer ingrijpend gerestaureerd; lang smal bakstenen gebouw van één bouwlaag onder zadeldak met grijze pannen; twee zijvleugels aan de westgevel, waarvan de noordelijke met poortdoorgang, waarboven steen met alliantiewapens; diverse raam- en deurvormen, waaronder (nieuwe) meerruitsramen . Waardering: _vanwege de (gedeeltelijke) ouderdom _als cultuur- en bouwhistorisch onderdeel van het complex'.
Monumentnummer: 520101
ODB Beschrijving (www.kich.nl): 'Omschrijving onderdeel 4: INRIJHEK, deels XIX of ouder; aan het begin van de Kasteellaan; twee nieuwe bakstenen kruispijlers met nieuwe dekplaten, waarop natuurstenen pijnappels (XVIII?); de ijzeren hekvleugels zijn 19e eeuws: eenvoudige hekken met gepunte spijlen, in het midden boogvormig verlaagd. Waardering: INRIJHEK van algemeen belang _vanwege de (gedeeltelijk) ouderdom _als (oorspronkelijk) functioneel en ornamenteel onderdeel van de buitenplaats'.
Monumentnummer: 520102
ODB Beschrijving (www.kich.nl): ODB Beschrijving (www.kich.nl): 'Omschrijving onderdeel 5: DAM met HEK, XIX; in de as van het kasteel over de gracht; dam met bakstenen wangen en dito rollaag; smeedijzeren hek met dito platte ajourgewerkte pijlers, waarin met vergulde letters de naam NEMERLAER; pijlers aan bovenzijde verbonden door ijzeren staaf, waarop smeedijzeren bekroning met voluut- en krulvormen. Waardering: DAM met HEK van algemeen belang _vanwege de ouderdom _vanwege het harmonieuze smeedwerk _vanwege de functionele en ornamentele waarden'.
Monumentnummer: 520103
ODB Beschrijving (www.kich.nl): ODB Beschrijving (www.kich.nl): 'Omschrijving onderdeel 6: SCULPTUREN, bestaande uit een stel hardstenen wapenstenen en twee dito sokkels. Geplaatst tegen de bordestrap stel grote wapenstenen, XVIIIb; beide met ovale wapens, de linker met 3 brakkekoppen, de rechter met een horizontaal gedeeld wapen: boven een (markiezen?)kroon, onder 4 bergen (?); beide schilden met florale dekkleden en bekroond met een kroon met 9 parels; wapen op linker steen met wildemannen als schildhouders; beide stenen aan onderzijde met Latijnse teksten. Herkomst onbekend. Op het voorplein ter weerszijden van de oprit twee ongelijke lage vierkante sokkels, XVIII; beide met uitzwenkende voet; herkomst c.q. oorspronkelijke plaats en gebruik onbekend. Waardering SCULPTUREN van algemeen belang _vanwege de ouderdom _vanwege de cultuur- en kunsthistorische waarden september 1998'.
Status: Rijksbescherming
Monumentnummer: 520097
ODB Beschrijving (www.kich.nl): 'Omschrijving onderdeel 1: KASTEEL, oorspronkelijk 14e eeuw; huidige bouwblok en toren 17e eeuws; latere wijzigingen en toevoegingen; in 1969 geheel uitgebrand; bakstenen gebouw op rechthoekige plattegrond; twee bouwlagen op hoog onderhuis; omgaand schilddak met leien en vier hoekschoorstenen; aan westelijke zijgevel, op de noordwesthoek een vierkante toren onder een aan de voet geknikt tentdak; één verdieping meer dan het huis; achtergevel (zuid) met centrale uitbouw onder aansluitend lager schilddak; voorgevel hoofdblok symmetrisch, vijf traveeën breed; ingangspartij met natuurstenen dubbele bordestrap met onderingang; 14 treden aan beide zijden; rijke smeedijzeren balustrade en leuningen; hoofdingang met zandstenen omlijsting van brede kroonlijst op halfzuilen; rijk gesneden bovenlicht, XVIII. In 1880 de buitengevels beklampt en in neo-renaissance trant gewijzigd en achterwaarts uitgebreid naar ontwerp van P. Snickers. Vensters bel-étage 8-lichts; op de verdieping 6-lichts; drie dakkapellen. Waardering: KASTEEL van algemeen belang _vanwege de ouderdom _vanwege de fraaie 18e eeuwse ingangspartij met bordestrap _vanwege de bijzondere en typerende gevelveranderingen en toevoegingen van 1880 door Snickers'.
Monumentnummer: 520098
ODB Beschrijving (www.kich.nl): 'Omschrijving onderdeel 2: PARKAANLEG, XIX of ouder, bestaande uit de zeer kleine landschappelijke aanleg voor het huis en de twee lange rechte bijna loodrecht op elkaar staande eikenlanen. Ten noorden van het huis (dit is de voorgevelkant) en ook ten westen ervan ligt een zeer kleine landschappelijke aanleg, XIX, met restanten van kronkelpaden; enkele zeer fraaie oude solitairbomen; dit "bomenplein" wordt aan de oostzijde begrensd door het langgerekte bijgebouw (zie onder 3), aan de zuidkant door het kasteel en west- en noordzijde door een stuk gracht, dat vroeger deel uitmaakte van het bekenstelsel; langs de buitenzijde van de westelijke arm een rij imposante oude linden, zuidwaarts overgaand in een smal laantje met enkele rijen oude eiken. De officiële onverharde oprijlaan, de Kasteellaan (tracée waarschijnlijk 18e eeuws), loopt vanaf het inrijhek (zie onder 4) aan de Belversedijk naar het zuiden recht op het huis toe; aan weerszijden een dubbele rij eiken in driehoeksverband; in de noordelijke grachtarm ligt -in de as van de laan- een dam met (een tweede) hek (zie onder 5); het tracée van de oprijlaan loopt over het "bomenplein" door naar de (nieuwe) bestrating direct voor de bordestrap. Een tweede rechte laan (nu de daadwerkelijke toegangslaan) loopt vanaf de Oisterwijksedreef zuidoostwaarts naar het kasteel en kruist onder een bijna rechte hoek de Kasteellaan vlak bij de dam in de gracht; het beschermde deel van deze laan loopt tot aan de Essche Stroom; dubbele rijen eiken. Als landschappelijk-visuele bufferzone is een groot aantal percelen weilanden en akkers meegenomen in het beschermde complex. Waardering: PARKAANLEG van algemeen belang _vanwege de ouderdom _vanwege de oude markante lanenstructuur'.
Monumentnummer: 520100
ODB Beschrijving (www.kich.nl): 'Omschrijving onderdeel 3: BIJGEBOUW, in wezen XVIII of ouder; zeer ingrijpend gerestaureerd; lang smal bakstenen gebouw van één bouwlaag onder zadeldak met grijze pannen; twee zijvleugels aan de westgevel, waarvan de noordelijke met poortdoorgang, waarboven steen met alliantiewapens; diverse raam- en deurvormen, waaronder (nieuwe) meerruitsramen . Waardering: _vanwege de (gedeeltelijke) ouderdom _als cultuur- en bouwhistorisch onderdeel van het complex'.
Monumentnummer: 520101
ODB Beschrijving (www.kich.nl): 'Omschrijving onderdeel 4: INRIJHEK, deels XIX of ouder; aan het begin van de Kasteellaan; twee nieuwe bakstenen kruispijlers met nieuwe dekplaten, waarop natuurstenen pijnappels (XVIII?); de ijzeren hekvleugels zijn 19e eeuws: eenvoudige hekken met gepunte spijlen, in het midden boogvormig verlaagd. Waardering: INRIJHEK van algemeen belang _vanwege de (gedeeltelijk) ouderdom _als (oorspronkelijk) functioneel en ornamenteel onderdeel van de buitenplaats'.
Monumentnummer: 520102
ODB Beschrijving (www.kich.nl): ODB Beschrijving (www.kich.nl): 'Omschrijving onderdeel 5: DAM met HEK, XIX; in de as van het kasteel over de gracht; dam met bakstenen wangen en dito rollaag; smeedijzeren hek met dito platte ajourgewerkte pijlers, waarin met vergulde letters de naam NEMERLAER; pijlers aan bovenzijde verbonden door ijzeren staaf, waarop smeedijzeren bekroning met voluut- en krulvormen. Waardering: DAM met HEK van algemeen belang _vanwege de ouderdom _vanwege het harmonieuze smeedwerk _vanwege de functionele en ornamentele waarden'.
Monumentnummer: 520103
ODB Beschrijving (www.kich.nl): ODB Beschrijving (www.kich.nl): 'Omschrijving onderdeel 6: SCULPTUREN, bestaande uit een stel hardstenen wapenstenen en twee dito sokkels. Geplaatst tegen de bordestrap stel grote wapenstenen, XVIIIb; beide met ovale wapens, de linker met 3 brakkekoppen, de rechter met een horizontaal gedeeld wapen: boven een (markiezen?)kroon, onder 4 bergen (?); beide schilden met florale dekkleden en bekroond met een kroon met 9 parels; wapen op linker steen met wildemannen als schildhouders; beide stenen aan onderzijde met Latijnse teksten. Herkomst onbekend. Op het voorplein ter weerszijden van de oprit twee ongelijke lage vierkante sokkels, XVIII; beide met uitzwenkende voet; herkomst c.q. oorspronkelijke plaats en gebruik onbekend. Waardering SCULPTUREN van algemeen belang _vanwege de ouderdom _vanwege de cultuur- en kunsthistorische waarden september 1998'.
Bescherming terrein
Status: Onbeschermd
Status: Onbeschermd
Bestemming
Bestemmingsplan:
Bestemming:
Bestemmingsplan:
Bestemming:
Auteur en datum
Auteur: Maartje Verhoeckx
Beschrijving gemaakt: 30-03-2011
Laatst gewijzigd: 18-7-2011
Auteur: Maartje Verhoeckx
Beschrijving gemaakt: 30-03-2011
Laatst gewijzigd: 18-7-2011
Bouwhistorisch onderzoek RCE
Na de brand is uitgebreid onderzoek gepleegd voor de restauratie door de ROB.
Na de brand is uitgebreid onderzoek gepleegd voor de restauratie door de ROB.
Archeologisch onderzoek RCE
N.v.t.
N.v.t.
Overig onderzoek
N.v.t.
N.v.t.
Geomorfologische codering
2R5, Beekdalbodem, zonder veen, laaggelegen
2R5, Beekdalbodem, zonder veen, laaggelegen
Bodemkundige codering
pZg23, Beekeerdgronden; lemig fijn zand
pZg23, Beekeerdgronden; lemig fijn zand
Basisregistratie - er zijn in ieder geval gegevens over naam en locatie van het object, en verwijzingen naar de beschikbare afbeeldingen, literatuur, documentatie en bronnen. Aan de hand van deze informatie kan eenieder die geïnteresseerd is zich gaan verdiepen in het desbetreffende kasteel. Het is de bedoeling dat deze basisregistratie-beschrijvingen in de toekomst tot volwaardige beschrijvingen worden uitgebreid.
In bewerking - de beschrijvingen zijn veelal voorzien van meer uitgebreide informatie over de geschiedenis en bouwgeschiedenis van het kasteel. Deze beschrijvingen zijn echter nog niet door de wetenschappelijke redactie van het Kastelenlexicon gezien, of moeten nog bijgewerkt worden naar aanleiding van redactie-opmerkingen.
Volledig - deze beschrijvingen zijn door de redactie gezien en goedgekeurd.
In bewerking - de beschrijvingen zijn veelal voorzien van meer uitgebreide informatie over de geschiedenis en bouwgeschiedenis van het kasteel. Deze beschrijvingen zijn echter nog niet door de wetenschappelijke redactie van het Kastelenlexicon gezien, of moeten nog bijgewerkt worden naar aanleiding van redactie-opmerkingen.
Volledig - deze beschrijvingen zijn door de redactie gezien en goedgekeurd.