Object
Berg aan de Bieweg

Locatie
Adres: Bieweg
Veere (Zanddijk)
Gemeente Veere
Provincie Zeeland

Aan het eind van de Bieweg, aan een driesprong bij Zanddijk, liggen de restanten van een berg met een voormalige voorburcht. De hoekpunten van het terrein geven de coördinaten weer van het Archis monumentterrein, waarbinnen de berg gelegen is.

Typologie

Het gaat bij deze berg om de resten van een motte met voorburcht. Op een luchtfoto van de provincie Zeeland (geoloket) uit 1959 is mogelijk een voorburcht zichtbaar ten westen van de berg, maar deze sluit niet direct op de berg(en) aan. Het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN) brengt de berg en de mogelijke voorburcht waarschijnlijk beter in beeld. Gaat men af op informatie uit het AHN, dan was de voorburcht vermoedelijk gelegen ten zuiden van de hoofdburcht.

Etymologie
De berg is vernoemd naar de weg waaraan de berg ligt. Vroeger werd de berg 'Berg van de Nood' genoemd, naar de naam van de eigenaar (eind 19de eeuw).

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 22-04-2013

Huidige functie:

Het terrein, waar de berg nog zichtbaar is, wordt nu gebruikt als grasland.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Enig reliëf in het landschap toont restanten van de berg. Doordat het terrein in gebruik is geweest als bouwland is de berg steeds verder vervlakt. In feite gaat het om 2 verhogingen, waarvan de grootste in het noorden ligt. De resthoogte bedraagt circa 3 meter, de diameter van de 2 in het terrein zichtbare welvingen circa 62 en 42 meter (Archis monumentnr. 1497). Bij een veldcontrole in 1980 is vastgesteld dat het om een motte met voorburcht ging (Van Heeringen 2007, 127). Hoewel de voormalige eigenaar A. de Nood bij meerdere afgravingen niets heeft gevonden (De Man 1888, 36 (462)), zijn er bij de veldcontrole veel puinresten opgedoken (middeleeuwse scherven, botfragmenten, mossels en lei). Concrete informatie over de voorburcht ontbreekt echter. De grachten, respectievelijk 20 en 10 m breed en daterend uit de 13de eeuw doen echter wel vermoeden dat het om een versterking ging. Sinds 2003 is het terrein als grasland in gebruik. Het terrein wordt vanwege een hoge archeologische waarde beschermd door het Rijk (monumentnr. 46012) (Van Heeringen 2007, 127). Bestemmingsplan buitengebied Veere. Ontwerp 11-01-2013. Enkelbestemming natuur; dubbelbestemming waarde-Archeologie-3.

Afmetingen
De resthoogte van de motte bedraagt circa 3 m, de diameter van de 2 in het terrein zichtbare welvingen zijn circa 62 (motte/hoofdburcht) en 42 m(voorburcht). De grachten waren respectievelijk 20 en 10 m breed.

Oudste vermelding
Datum: 1888
Bron: J.C. de Man

De Man beschrijft in 1888 de overblijfselen van de motte en de afgraving van de berg door de toenmalige eigenaar: 'Aan het eind van bovengenoemd Bienenwegje ..... ligt het overschot van een berg .... De eigenaar, de landman A. de Nood, heeft hem vele malen afgegraven, doch niets gevonden. De grondsoort was zavelachtig, met vele zeeschelpjes.' (De Man 1888, 462).

Bezitsgeschiedenis
Het is niet bekend wie de berg van Zanddijk heeft laten aanleggen. In voorgaande eeuwen was de bij de berg wonende boer ook eigenaar van de berg.

Historische betekenis
Een motte was een verdedigbare berg, waarop soms een houten of stenen toren werd gebouwd. Ze worden daarom ook wel kasteelbergjes genoemd en behoorden waarschijnlijk toe aan belangrijke heren. Waarschijnlijk heeft ook op de berg van Zanddijk een bakstenen constructie gestaan.

Bouwgeschiedenis
Bij deze motte, die vermoedelijk dateert uit de 11de eeuw, gaat het wellicht om een zogenaamde tweeperiodenberg. De eerste bouwfase bestond uit het aanleggen van een vluchthoogte (kernheuvel) die veiligheid moest bieden bij hoog water, of een huisterp of -werf. Deze Kernheuvel bestond waarschijnlijk uit ophogingslagen, waarin mestlagen - vermoedelijk van schapen - en afval werd verwerkt. Pas in de periode 10de-13de eeuw zijn vele kernheuvels opgehoogd tot een verdedigbare heuvel met een houten of stenen constructie bovenop de berg. Gezien de vondst van veel baksteenresten op het talud van de twee welvingen kan dit ook het geval zijn geweest bij de berg van Zanddijk. De aanwezigheid van een kernheuvel in de berg is echter niet archeologisch bewezen. Wel is zeker is dat dit mottecomplex van de 11de tot de 13de eeuw werd bewoond. Van deze bewoning getuigen aardwerkvondsten die zijn gedaan op de vermoedelijke voorburcht.

Afbeeldingen
Kadastrale minuut, , Vrouwenpolder, Zeeland, sectie E, blad 02, nr. n.v.t. (http://watwaswaar.nl/#H2-IS-7-ed-1v-1-1izI-1Fwm---u7, geraadpleegd op 17-03-2011).Google Earth foto, 2011, Locatie Bieweg (Documentatiecentrum NKS, digitale documentatie).Foto, 2005, 'Bieweg', door ROB (Van Heeringen 2007, 126).13 foto's in Zeeuws Archeologisch Archief (ZAA) van de SCEZ, onder projectnr. 2930.Luchtfoto uit 1959, Geoloket provincie Zeeland.Kaart van Visscher uit 1656.Kaart van Hattinga uit 1750.

Bronnen
N.v.t.

Literatuur
Heeringen, R.M. van, 2007, Monumenten van aarde. Beeldcatalogus van de Zeeuwse Bergjes, Koudekerke, 126-129.Man, J.C. de, 1888, Vluchtbergen in Walcheren, Middelburg, 36(462).Besteman, J.C., 1981, Mottes in the Netherlands: A Provisional Survey and Inventory, in T.J. Hoekstra, H.L. Janssen & I.W.L. Moerman (red.), Liber Castellorum: 40 variaties op het thema kasteel, Zutphen, 40-59.Mostert, I., 2013, Werven en voorhoven. Een interdisciplinair onderzoek naar de mottekastelen op Walcheren, Walcherse Archeologische Rapporten 37, Middelburg, 76-83.Verwey, H., 1983, Zandenburg en de bergjes van Zanddijk, Castellogica 3, Doorn, 39-51.

Documentatie
Zeeuws Archeologisch Archief (ZAA) van de SCEZ, onder projectnr. 2930.

Bescherming gebouw
Status:

Monumentnummer: N.v.t.
 N.v.t.

Bescherming terrein
Status:  (Rijksmonumentnr. 46012)

Bestemming
Bestemmingsplan: J
Bestemming:  (Archeologie)

Auteur en datum
Auteur: H. Jongepier
Beschrijving gemaakt: 23-04-2013

Archeologisch onderzoek RCE
Veldcontrole (J.A.Trimpe Burger 1968) Veldcontrole (R.H.J. Klok 1984) Veldcontrole (Regio Zuid 1998) Precisiewaterpassing (1994)Veldcontrole (R.H.J. Klok 1980)Veldcontrole AMR (F.E. Rijpma 2004)

Overig onderzoek
Bodemkartering Stiboka (J. Bennema en K. van der Meer) 1946-1947.

Geomorfologische codering
3L27, Welvingen in plaatselijk gemoerde getij-afzettingen, geegaliseerd.

Bodemkundige codering
Mn15A-VI, Kalkrijke poldervaaggronden; lichte zavel, profielverloop 5.