Object
Tol / Overoude Tol / Heeswijk

Locatie
Adres: Fonteynenburghlaan 1, 2275 CX
Voorburg
Gemeente
Provincie Zuid-Holland

Het versterkte Huis Tol was waarschijnlijk gelegen aan de Fonteynenburghlaan bij de de Oude Tolbrug over de Vliet (Giebels 1994, 42). Het jaartal waarin de versterking werd gebouwd is onbekend, waardoor het niet met zekerheid vast te stellen is dat het een middeleeuws kasteel betrof.Ook de plaats Tolle moet waarschijnlijk hier gezocht worden: dichtbij de Vliet, tussen Veur en Rijswijk, nabij Voorburg, bij de gelijknamige 'Oude Tolbrug' (Tijdschrift Holland, 1971, 144). Na 1751 staat hier een buitenplaats met de naam 'Heeswijk'.

Typologie

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Boven het maaiveld zijn geen overblijfselen van het Huis Tol, oftewel De Overoude Tol, zichtbaar. Volgens Giebel betrof het een versterking, maar het is onduidelijk of deze in de middeleeuwen is gesticht. De latere buitenplaats, die vanaf 1751 de naam 'Heeswijk' ging dragen, is in 1958 gesloopt. Een kerk, de Fonteinkerk, staat nu op de plaats waar ooit het Huis Tol heeft gestaan (Voorhoeve z.j., 17/19).

Oudste vermelding
Datum: 18 juli 1333
Bron: Leenkamer van Wassenaar AA. Twickel folio 29 (Hoek 1986, 183)

"Niet voorhanden."

Op 18 juni 1333 wordt de belening ingeschreven van de woning te Tol voor Willem Heyman Coenraadsz van Tol te Voorburg. (Leenkamer van Wassenaar AA. Twickel folio 29 (In C.Hoek: Repertorium op de leenkamer van Wassenaar Ons Voorgeslacht 41 (1986) 183.) Ruim een eeuw eerder, in 1204, ligt graaf Willem van Holland met zijn leger te Tolne (tussen Rijswijk en Voorschoten). In tegenstelling tot andere legerplaatsen in deze oorlog wordt hier geen melding van een kasteel gemaakt. (Leenkamer van Wassenaar AA. Twickel folio 29 (In C.Hoek: Repertorium op de leenkamer van Wassenaar. Ons Voorgeslacht 33 (1978) 53-144, 149-233, 461-557, 561-642.)

Bezitsgeschiedenis
In 1274 is Florentius (Floris I) de Tolne gegoed in Voorburg. Hij was blijkens zijn wapen een lid van de familie Van Teylingen. De familie de Tolne (de Tolle) blijft tot de 16e eeuw gegoed te Voorburg en woont dan op Huis Tol. Vanaf de 15e eeuw is op deze plaats sprake van een buitenplaats die frequent van naam verandert: van Oranjeburch, De Overoude Tol en Doeslust naar Heeswijk. Sedert 1435 is het huis in bezit het geslacht Schrevel Claeszn van Tedingerbroek, die waarschijnlijk verwant waren aan de familie de Tolne. De familie Schrevel verkoopt het buiten in 1688 aan Isaäck van Son, en daarna het huis verandert frequent van eigenaar. In 1751 komt het aan Mr Hendrik van Hees heer van tempel, Berkel en Rodenrijs. Het huis krijgt dan zijn definitieve naam Heeswijk. Uiteindelijk na een aantal jaren als verzorgingshuis in de 20e eeuw, wordt het huis door de gemeente Voorburg in 1959 gesloopt

Afbeeldingen
Google Earth foto, 2010, Locatie Huis Tol (Documentatiecentrum NKS, digitale documentatie).Kadastrale minuut, 1819, Voorburg, Zuid Holland, sectie C, blad 01, nr. 328* (http://watwaswaar.nl/#O8-Uq-7-eq-1v-1-2QdM-23ua---2J1, geraadpleegd op 09-03-2010)Crayontekening, tweede helft 18e eeuw, 'Omgeving van de Oude Tolbrug met op de achtergrond de buitenplaats 'Heeswijk'', door Karel la Fargue (Voorhoeve z.j., 14).* twijfel: slecht leesbaar

Bronnen
N.v.t.

Literatuur
Giebels, L., 1994, Zeven eeuwen Rijnlandse uitwatering in Spaarndam en Halfweg: van beveiliging naar beheersing, Leiden, 42. (http://books.google.nl/books?id=1F_TJNNJ560C&pg=PA42&lpg=PA42&dq=Huis+Tol+Voorburg&source=bl&ots=KndxcxP5BE&sig=mbdjzk8wiN1Bz1UxZMbJ4xTNc_A&hl=nl&ei=osGUS5rMFc_u-QbViuiaBg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=4&ved=0CBcQ6AEwAw#v=onepage&q=Huis%20Tol%20Voorburg&f=false, geraadpleegd op 08-03-2010).Tijdschrift Holland, oktober 1971, 144 (zie ook Documentatiecentrum NKS, documentatiemap 'Huis Tol').Tol, van D., 1999, Huis Tol te Koudekerk en zijn bewoners (1277-1977), Alphen aan de Rijn, 20-22.Voorhoeve, C., z.j., Lusthoven en oude huizen langs de Vliet, 's-Gravenhage, 14-19.

Documentatie
N.v.t.

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan:
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: Kirsten Heilmann en R.J. Ligthelm
Beschrijving gemaakt: 09-03-2010, 10-12-2015

Bouwhistorisch onderzoek RCE
N.v.t.

Archeologisch onderzoek RCE
N.v.t.

Overig onderzoek
N.v.t.

Geomorfologische codering
B, bebouwing.

Bodemkundige codering
|h BEBOUW--, bebouwing.