Object
Rijningen, Rimmegen

Locatie
Adres: Rijndijk 2 te Wijk bij Duurstede
Wijk bij Duurstede
Gemeente Wijk bij Duurstede
Provincie Utrecht

Rijningen was waarschijnlijk gelegen ter plaatse van de boerderij aan de Rijndijk 2, die uit ca. 1680 zou kunnen dateren. Mogelijk behoort de kelder met kruisgewelven tot de voorganger.

Typologie

Het is niet bekend tot welk type kasteel het middeleeuwse huis Rijningen heeft behoord , maar waarschijnlijk was het, gezien de rest van een gracht, een moated site. .

Etymologie
Het lid Rijn- verwijst naar Rijn.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 23-6-2009

Momenteel staat aan de voet van de Rijndijk de boerderij Rijningen. In hoeverre hier nog delen van de voorganger aanwezig zijn, moeten nog worden onderzocht.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Van het middeleeuwse huis Rijningen zelf is voor zover bekend niets bewaard gebleven. Het is mogelijk dat de kelder van de huidige boerderij bij een voorganger behoort. Een klein deel van de grachten was nog in de 20e eeuw enigszins herkenbaar in het terrein aanwezig.

Afmetingen
de afmetingen van Rijningen zijn onbekend.

Fysisch-geografische situering
Op de oeverwal van de Rijn.

Oudste vermelding
Datum: ca. 1270
Bron: OSU, IV, nr. 1791.

Rond 1270 wordt Rijningen vermeld als 'domus de Rynyngen' in de oudste lijst van Gelderse leenmannen.

Bezitsgeschiedenis
In 1270 wordt het 'huis van Rijningen' vermeld als een Gelders leen. Het geslacht Rijningen komt sinds 1206 in de Stichtse oorkonden voor en ontleend zijn naam aan het goed. En had het vermoedelijk in het bezit . Het goed was vanaf de 14de eeuw, in ieder geval vanaf 1382, een Stichts leen en werd door Gijsbrecht van Overdevecht in leen gehouden als een goed met 44 morgen land met twee achterleenmannen (Dekker 1983, 117 noot 97). Het kwam aan de heren van Gaasbeek, die het weer in leen gaven. In 1408 werd het in leen gegeven aan Jan van Wijk een bastaard van de heer Van Gaasbeek. (Kort 2001, nr. 262) en vervolgens aan diens zoon en kleinzoons. De boerderij bestond 1523 ' heel bauwinge groot wesende 50 mergen, den dyck strekkende tot aen Cloosterdsdyck te Wyck. Het goed bleef tot aan het bein van de 16de eeuw in bezit van het geslacht Van Wijk. De erfdochter Josina huwde met Hendrik van Abcoude van Meerten. Hun dochter trouwde met Willem van Gent. Na haar overlijden in 1645 ging het over op haar dochter Machteld van Gent gehuwd met Lodewijk van Renesse van Baer. Het goed werd in 1523 verpacht . Ook in 1670 werd het verpacht aan Jasper Jansz. Van den Heijligenbergh :' seeckere hoffstede, huijsinge en bergen genaemt Rimmingen.. De 40 morgen bouwland bij het goed behorend werden op initiatief van de eigenaar omgezet in boomgaard. In 1672 waren 'hoffstede, huijsinge en bergen' door de Fransen 'gedemolieert' . Na het overlijden van Willem van Renesse van Baer werd de boerderij verkocht aan Antonia van Amersfoort die in 1682 huwde met de rijke Amsterdamse bankier Joost de Smeth. De Smeth gebruikte Rijmingen als buitenverblijf terwijl de boerderij werd verpacht. In 1698 werd het goed, 53 morgen groot, verkocht aan Willem Gijsbrecht van Egmont van der Nijenburg, heer van Weerdestein. Bij de verhuring in 1701 bleef de opkamer en de bovencamer, ten dienste van de eigenaar. In 1713 werd het goed geveild en verkocht aan Arnold Frans Schade van Westrum, heer van (Nieuw) Dompselaer . Zijn dochter liet het in 1755 veilen. Koper werd Christina van Utrecht, weduwe van de secretaris van Amsterdam die gehuwd met Willem van Oostrum. In het begin van de 19de eeuw was het goed in bezit van Franciscus Johannes de Wijkerslooth de Rooijestein te Brussel. De boerdeij werd verpacht.

Bouwgeschiedenis
Over de bouwgeschiedenis van het middeleeuwse huis Rijningen zijn geen gegevens voor handen. In 1672 werd de boerderij gedemolieert, maar het is mogelijk dat de kelder nog tot de voorganger behoorde. Een deel van het huis, de opkamer en de bovenkamer werden in de late 17de eeuw als buitenverblijf gebruikt.

Afbeeldingen
- Jacobus van Deventer, Minuutkaart Wijk bij Duurstede, ca. 1560, HUA, TA inv. nr. 483. - Kadastrale minuut, kadastrale gemeente Wijk bij Duurstede, 1828, sectie A, blad 3, nr. 123. (http://watwaswaar.nl/#XI-SO-6-ed-1v-1-3Oee-1vYe---2Ug, geraadpleegd op 23-03-2010)- Opmeting Boerderij Rimmegen door arch. P.Th. L. van Wijk, SHBO nr. 444. (Gaasbeek, Kooiman en Olde Meierink, 1991, 231).- Google Earth foto, 2010, Locatie Rijningen (Documentatiecentrym NKS, digitale documentatie).

Bronnen
- Kort, J.C. , 2001, Repertorium op de lenen van Gaasbeek, Houten/Hilversum, nr. 262.

Literatuur
- Blijdestijn, R. 2005, Tastbare tijd. Cultuurhistorische atlas van de provincie Utrecht, Utrecht, 122-123.- Gaasbeek, F., M.Kooiman en B. Olde Meierink, 1991, Wijk bij Duurstede, Geschiedenis en architectuur (Monumenten-Inventarisatie Provincie Utrecht), Zeist , p. 232-233.- Dekker, C., 1983, Het Kromme Rijngebied in de Middeleeuwen. Een institutioneel-geografische studie, Zutphen, 177, 277-278 en 395.- Olde Meierink, B., e.a. (red.), 1995, Kastelen en ridderhofsteden in Utrecht, Utrecht, 555. - Woudenberg, G. van, 2009, Tien oude hofsteden in de vrijheid van Wijk: veranderingen in eigendom en gebruik van ca. 1500 tot 1850 (deel 2), Het Kromme-Rijngebied 43, 2009 nr. 1, 4-7.

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan: J (Bestemmingsplan Buitengebied 2004)
Bestemming:  ( Dubbelbestemming: Agrarisch gebied met landschapswaarden en Waterstaatsdoeleinden.)
Bestemming:  ( Dubbelbestemming: Agrarisch gebied met landschapswaarden en Waterstaatsdoeleinden.)

Auteur en datum
Auteur: W. Landewé
Beschrijving gemaakt: 9-6-2009

Overig onderzoek
In het kader van een boerderij-opmeting en onderzoek van de vroegere Stichting Historisch Boerderijen Onderzoek (SHBO) is de boerderij opgemeten, waarbij ook de grachtfragmenten (1926) zijn ingetekend. Deze opmetingen met vragenlijst berusten bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.

Geomorfologische codering
D2, Middenhoge dijk.

Bodemkundige codering
Rn67C-VI, Kalkloze poldervaaggronden; zavel en lichte klei, profielverloop 3, of 3 en 4.