Schalkwijk I

IN BEWERKING [?]

Object
Schalkwijk I

Locatie
Adres: Nabij de Tetwijkseweg in Schalkwijk
Schalkwijk
Gemeente Houten
Provincie Utrecht

Het kasteel was waarschijnlijk gelegen nabij de Tetwijkseweg in Schalkwijk, in de buurt van het tweede kasteel Schalkwijk.

Typologie

Het is niet bekend welk type kasteel Schalkwijk geweest is.

Etymologie

Huidige situatie
Er is niets meer zichtbaar van het eerste kasteel Schalkwijk. Mogelijk zijn er in de grond nog wel andere resten van het kasteel aanwezig.

Oudste vermelding
Datum: 1250, 14-09
Bron: OSU III, nr. 1215

"proprietatem castri mei in Scalckwik"

In 1250 bericht Arnold van Schalkwijk graaf Otto van Gelre dat hij 'propietatem castri mei in Scalckwik' met acht morgen land heeft overgedragen aan Gozewijn van Rossum, ten behoeve van de graaf. Of deze vermelding betrekking heeft op dit kasteel Schalkwijk, of op het latere kasteel, is niet met zekerheid vast te stellen.

Bezitsgeschiedenis
In 1250 wordt voor het eerst een kasteel Schalkwijk vermeldt. Het is dan in bezit van Arnold van Schalkwijk. Het is niet met zekerheid vast te stellen of deze vermelding betrekking heeft op het eerste kasteel Schalkwijk, maar het lijkt wel waarschijnlijk. In 1304 worden de broers Hendrik en Bartold van Schalkwijk genoemd. Samen met andere Stichtse edelen en gilden streden zij toen aan de kant van de Vlamingen tegen de Hollanders, en in 1304 sneuvelden zij beiden in een veldslag aan de Lek in de buurt van Beusichem. Jan van Culemborg heeft daarop kasteel Schalkwijk afgebroken. (Wagenaar Vaderlandsche Historien III, 180, zie Mieris(??), Onbekende klerk, 200-201 (???))

Bouwgeschiedenis
Het eerste kasteel wordt in 1445 als volgt beschreven: de 'oude hofstede van Schalkwijk, waar het huis te Schalkwijk op stond met 24 morgen strekkende van Schalkwijker Wetering tot de Lek en Honswijker wetering boven aan Willem Doys en beneden aan de Nieuwe Wetering.' Deze lokatiebeschrijving duidt erop dat dit kasteel verder ten westen van het dorp lag dan het latere kasteel Schalkwijk. Kasteel Schalkwijk wordt het eerst vermeld in 1250. Of deze vermelding betrekking heeft op dit kasteel Schalkwijk, of het latere, is net duidelijk. Aan het begin van de veertiende eeuw was ook het Sticht betrokken geraakt bij de strijd tussen de Hollanders en de Vlamingen, aangezien een broer van de Hollandse graaf toen bisschop van Utrecht was. De Stichtse edelen Hendrik en Bartold van Schalkwijk hadden de kant gekozen van de Vlamingen. De Vlamingen onder leiding van Jan van Renesse verloren, en de broers werden in de strijd gedood. Jan van Culemborg heeft daarna kasteel Schalkwijk tot de grond toe afgebroken. De bakstenen die in de wand van de sloot nabij de Tetwijkseweg in Schalkwijk aangetroffen zijn, hebben een formaat van 33,5/34 x 17 x 7,5 en een gewicht van 7 kilo. Dit duidt op een datering rond 1200. De aangetroffen bakstenen zijn zachtgebakken, en mogelijk terzijde gelegd omdat ze niet geschikt waren om als fundering te dienen. Verder zijn er dierlijke botresten, maalsteenfragmenten en twaalfde-eeuwse aardewerkscherven gevonden, wat erop duidt dat de sloot een gedepte gracht rond een bewoningsplek doorsnijdt. Mogelijk gaat het hier dus om restanten van het eerste kasteel Schalkwijk.