Kermestein
IN BEWERKING [?]
algemeen |
omschrijving |
bezits- en bouwgeschiedenis |
afbeeldingen, literatuur en documentatie |
verdere informatie |
terug naar de lijst
Object
Kermestein
Locatie
Adres: Papestraat
Lienden
Gemeente Buren
Provincie Gelderland
Kermestein was gelegen aan de noordzijde van de Papestraat, ten noordoosten van de dorpskern van Lienden.
Typologie
Gelet op de vermoede bouwdatum van Kermestein is het kasteel als type aan te duiden als een moated site.
Etymologie
Er is wel gesuggereerd dat Kermestein een versterkte vorm van Geerestein (een op een schuin afgesneden perceel staand versterkt huis) zou zijn (Anspach 1897, 103). Een andere geopperde verklaring is dat 'Kerme' afkomstig is van 'karmein', de kleur rood-bruin. (De Lange 2003, 222). Van Ingen geeft als mogelijke uitleg dat 'Kermestein' afkomstig zou kunnen zijn van 'kerl-heim (stein)', 'boerenwoonplaats' (Van Ingen 1998, 38).
Huidige situatie
Op de plek van de voormalige voorburcht staat tegenwoordig een woning, in de tuin daarachter moet zich het terrein van de hoofdburcht bevinden.
Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Zichtbaar:
Grondgebruik:
Van het kasteel zijn geen zichtbare resten bewaard gebleven.
Afmetingen
Het terrein van kasteel Kermestein heeft een trapeziumvorm met een gemiddelde maat van 68 x 53 meter. De hoofdburcht heeft een T-vorm met uiterste maten van 13 x 11 meter. Ook de voorburcht heeft een trapeziumachtige vorm met een maat van 40 x 32 meter. De maten zijn ontleend aan de kadastrale minuut van 1824.
Oudste vermelding
Datum: 1656
Bron: Anspach 1897, 105
Volgens de literatuur wordt het huis Kermestein genoemd in 1659 als 'den hoogen huize Kermestein' (Anspach 1897, 105). Waarschijnlijk is dit echter niet de oudste vermelding van het huis. Mogelijk is deze te vinden in het register van de lenen van Lienden en Ter Leede, in het Gelders Archief, Heren en graven van Culemborg, inv. nr. 4799.Check Schilfgaarde Archief vd heren van Culemborg!
Bezitsgeschiedenis
Kermestein was een leen van de heren van Lienden, later van de heren van Culemborg. Mogelijk is het huis door een van de heren van Lienden gebouwd. Het goed Kermestein was al in de vijftiende eeuw in handen van de familie Van Brakell. Johan van Brakell, genoemd in 1456, wordt al 'Van Kermestein' genoemd. Wanneer er een huis op dit goed is gebouwd, is niet bekend. Kermestein bleef in handen van de familie Van Brakell van Kermestein tot Johan Frederik van Brakel het in 1714 naliet aan Abraham de Pagniet, die getrouwd was met Johans zuster Dorothea (of Theodora) Henriëtte van Brakel tot Kermestein. Het goed vererfde in 1724 op hun zoon Karel Lodewijk de Pagniet, die na zijn dood in 1789 opgevolgd werd zijn zoon Reinier Johan Christiaan. Volgens Van Ingen ging het hierna over op Wilhelmina Anna Cornelia de Pagiet, zijn zuster, die trouwde met Alexander Diederik van Ompall (Van Ingen 1988, 38). In 1803 werd Kermestein (door Reinier de Pagniet of Alexander van Ompall, dat is onduidelijk) verkocht aan Willem van Brughem. Hierna kwam het huis door koop in handen van de familie Van der Mey, die opgevolgd werd door de familie Scheurleer. In 1877 overleed Willem Jacobus Scheurleer, waarna het huis, toen niet meer dan een boerenhoeve, in 1879 afgebroken werd.
Bouwgeschiedenis
Vermoed wordt dat het kasteel Kermestein is gebouwd in het begin van de 16de eeuw. De vorm van het huis zoals dat zichtbaar is op een foto uit circa 1875 is daarmee niet in tegenspraak. Volgens deze foto bestond het kasteel uit een omgrachte hoofd- en voorburcht. De hoofdburcht bestond uit een huis op T-vormige plattegrond met de brede zijde gekeerd naar achteren. Het huis had twee verdiepingen onder haaks op elkaar staande zadeldaken. Het verschil in verdiepinghoogten tussen de twee delen van de T doet echter een gefaseerde bouw vermoeden. Het is dan ook niet ondenkbaar dat de vermoede bouwdatum in het begin van de 16de eeuw duidt op een uitbreiding van een reeds bestaand kasteel. Een andere optie is dat het huis wel dateert uit het begin van de 16de eeuw maar later is uitgebreid. De voorburcht, ten zuiden van de hoofdburcht, bevatte aan de westzijde een langgerekt bijgebouw van een bouwlaag onder een mansardedak en aan de zuidzijde een poortgebouw. In Van der Aa (1845) staat het volgende: ‘Kermestein was een aanzienlijk kasteel met dubbele grachten. Ter plaatse, waar het gebouw gestaan heeft, ziet men thans nog een, door grachten omgeven overblijfsel, tot buitenverblijf ingericht, dat dezelfde naam voert, en met de daarbij behorende gronden in eigendom wordt bezeten door de heer J.C.F.G de Mey’. Getuige de foto uit circa 1875 doelt Van der Aa met zijn beschrijving meer op de details die zijn gewijzigd dan op een wezenlijk gewijzigde opzet. Het kasteel is in 1879 afgebroken.
Afbeeldingen
Foto van het kasteel vanuit het zuidoosten, circa 1875, afgebeeld bij Lange 2003, 223.Plattegrond van het kasteelterrein op de kadastrale minuut van 1824, gemeente Lienden, sectie G, blad 2, nrs. 210-212.
Literatuur
- Aa, A.J. van der, Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden. Gorinchem, 1845, deel 6, 413.- Anspach, J., 1897, De heerlijkheid Lienden in Neder-Betuwe. Nijmegen.- Ingen, Kobus van, 1988, 'Het voormalige kasteel Kermestein te Lienden', in: Tabula Batavorum 6 (1988) nr. 2, 35-38.- Lange, Christiaan de, 2003, 'Iets over de voormalige Liendense kastelen', in: Bont, Chris de, et al. red., Terugblik. 'De Betuwe op slot'. Over kastelen en adellijke huizen. Jaarboek Tabula Batavorum nr. 4. Opheusden, 219-224, aldaar 222-224.
Documentatie
Bescherming gebouw
Status:
Bescherming terrein
Status:
Bestemming
Bestemmingsplan:
Bestemming:
Auteur en datum
Auteur: D.B.M. Hermans en M.D. Saan
Beschrijving gemaakt: 31-10-2007
Bouwhistorisch onderzoek RCE
Archeologisch onderzoek RCE
Overig onderzoek
Geomorfologische codering
Bodemkundige codering
Basisregistratie - er zijn in ieder geval gegevens over naam en locatie van het object, en verwijzingen naar de beschikbare afbeeldingen, literatuur, documentatie en bronnen. Aan de hand van deze informatie kan eenieder die geïnteresseerd is zich gaan verdiepen in het desbetreffende kasteel. Het is de bedoeling dat deze basisregistratie-beschrijvingen in de toekomst tot volwaardige beschrijvingen worden uitgebreid.
In bewerking - de beschrijvingen zijn veelal voorzien van meer uitgebreide informatie over de geschiedenis en bouwgeschiedenis van het kasteel. Deze beschrijvingen zijn echter nog niet door de wetenschappelijke redactie van het Kastelenlexicon gezien, of moeten nog bijgewerkt worden naar aanleiding van redactie-opmerkingen.
Volledig - deze beschrijvingen zijn door de redactie gezien en goedgekeurd.