Oudste vermelding
Datum: 1353, 24 juni.
Bron: Lacomblet, Urkundenbuch für die Geschichte des Niederrheins, II, vermeld in: Graswinckel, D.P.M., 1927, Hulhuizen, in: Bijdragen en mededelingen Gelre, jaargang XXX, Arnhem, p. 1-29
"het 'huis te Hulhuizen'"
Op 24 juni, 1353 koopt graaf Johan van Kleef het 'Huis te Hulhuizen' van Everwijn van Hulhuizen.
Bezitsgeschiedenis
Over de bouwheer van kasteel Hulhuizen is niks bekend. De bouwheer was vermoedelijk een van de heren van Kleef. In 1316 draagt Dirk, graaf van Kleef, het kasteel over aan Hendrik van Hulhuizen. Dit eigendom bestaat dan uit een hof (curtem) met bijbehorende landerijen. Na Hendrik is Hulhuizen in bezit gekomen van een zekere Loeff. Over deze naam is weinig bekend. Dat hij als eigenaar kan worden aangewezen komt uit het gegeven dat in 1353, Johan van Kleef en zijn vrouw, gravin Mechteld van Gelre, Hulhuizen overgekocht heeft van Everwijn van Hulhuizen, heer Loeffs zoon. Graaf Johan van Kleef draagt Hulhuizen in 1360 voor twee jaar over aan Wolter Smullingh, de latere ambtman van Lymers. Vervolgens komt het pand in bezit van Johan van Hulhuizen die in 1363 Hulhuizen verpand aan ridder Johan van Bellinkhaven. In 1369 verpandde graaf Adolf het kasteel Hulhuizen aan Otto van Bellinkhaven. In 1386 werd het kasteel verpand aan heer Willem van Rees. Het geslacht van Rees bleef tot 1415 op Hulhuizen wonen. In 1415 werd door Willem, de zoon van Willem van Rees, met toestemming van graaf Adolf van Kleef Hulhuizen verkocht aan heer Arent van Hessen en zijn zoon Otto. Men kwam overeen dat Arent en zijn zoon niet uit het kasteel mochten worden gezet zolang ze nog in leven waren. In 1447 draagt Otto Hulhuizen over aan zijn moeder Adelheid van der Eze en zijn broer Arent van Hessen. Op 28 Maart 1459, na de dood van Adolf van Kleef, beleend zijn opvolger, hertog Johan, Arent van Hessen (de zoon van Arent) met Hulhuizen. Op dit moment is Arent nog minderjarig en als voogd treedt op Dirk van Groesbeek. Arent werd in 1482 uiteindelijk op dezelfde voorwaarden beleend. Arent stierf in 1525 en het kasteel werd bewoond door zijn dochter Agnes. Zij verbleef met een zuster op het kasteel. In 1539 werden de twee vrouwen door een neef Arent van Hessen, die meende dat Hulhuizen hem toekwam, uit het kasteel gezet. Maar dit werd kort daarna weer recht gezet, waardoor Anges tot haar dood mocht blijven wonen op het huis. In 1542 kwam het kasteel in bezit van haar zoon Philips. Op 21 April 1544 werd het kasteel overgedaan aan Marten van Rossum. Toen deze stierf in 1555 werd zijn broer, Johan van Rossum, beleend met het kasteel. Na de dood van Johan van Rossum in 1568 kreeg Anna von Schwartzenberg het kasteel in vruchtgebruik. In 1574 wordt maarschalk Arent van Wachtendonk met het kasteel beleend. Hierna kwam het kasteel vermoedelijk in bezit van Johan Willem. Deze droeg het in 1633 over aan zijn zoon Arnold van Wachtendonk, drost te Cranenburg. In 1645 verzocht Arnold van Wachtendonk, aan de keurvorst van Brandenburg, Frederik Willem, hertog van Kleef, om het pandschap van Hulhuizen in te lossen. Dit, aangezien het oprukkende water van de Waal grote beschadigingen toebracht aan het kasteel. Frederik Willem droeg Hulhuizen in 1645 als vrij adelijk goed op aan Johan van Norprath, generaal-luitenant, raad en gevolmachtigd commissaris van het gebied van Kleef. In 1654 is het kasteel nog intact, maar niet kort hierna is het kasteel verdwenen in de Waal.
Historische betekenis
Net als Malburgen en Huissen was Hulhuizen een Kleefsche enclave in Gelre. Evenals Huissen had ook Hulhuizen muntrecht.
Bouwgeschiedenis
In 1253 wordt een kapel en tienden te Hulhuizen door Dirk VI van Kleef overgedragen aan het dominicanerklooster te Wezel. Mogelijk dat deze kapel behoorde bij een huis van de Graaf. Op een manuscriptkaart uit 1637 staat een kapel buiten de slotgracht afgebeeld. De eerste zekere vermelding van een kasteel is uit 1353 als er sprake is van huis te Hulhuizen. Hoewel er verschillende afbeeldingen bestaan van het kasteel, is de afbeelding van Von der Wayhe uit 1637 het meest gedetailleerd. Deze toont het kasteel in vogelvlucht en maakt ook onderscheid tussen de verschillende bouwvolumes. Op deze afbeelding heeft het kasteel een vierkant plattegrond, met hoektorens en een binnenplaats. Het kasteel is omgracht en de toegang loopt via de voorburcht die los van het kasteel in dezelfde gracht ligt. Hoewel getracht werd om het kasteel te beschermen tegen het oprukkende water, werd Hulhuizen rond 1660 verzwolgen door de Waal.