Lobith / Tolhuis (1)

VOLLEDIG [?]

Object
Lobith / Tolhuis (1)

Locatie
Adres: Marsweg
Spijk
Gemeente Rijnwaarden
Provincie Gelderland

Nabij de boerderij aan het einde van de Marsweg, ten noorden van Spijk, zijn de resten gevonden van oudere bebouwing, mogelijk van het oude Tolhuis aldaar.

Typologie

Hoewel men tijdens archeologische opgravingen wel veel materiaal is tegengekomen, geeft dit geen duidelijk beeld over de verschijningsvorm van het kasteel in de middeleeuwen.

Etymologie
De naam tolhuis verwijst naar de functie van het kasteel op deze locatie. Langs de oude Rijnloop werd het kasteel gebouwd om tol te heffen.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 22-04-06

Van zowel de kapel als het kasteel is bovengronds niets meer zichtbaar.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Zichtbaar:
Grondgebruik:
Grondgebruik:
Grondgebruik:

Van het tolhuis is niets meer te zien. Er bevinden zich nog wel resten van het kasteel in de grond waarvan een gedeelte is opgegraven.

Afmetingen
Het kasteel is niet meer zichtbaar. We kunnen dus geen afmetingen geven van het terrein waarop het kasteel zich bevond.

Oudste vermelding
Datum: 1414/1415
Bron: Hertogelijk archief nr. 727

"'Den alden huys op den stranck'."

In de rekening uit 1414 spreekt men over 'den alden huys up den stranck'. Met 'den stranck' wordt bedoeld een stuk land langs de rivier of rivierarm.

Bezitsgeschiedenis
In 1222 kreeg Graaf Gerard van Gelre toestemming van keizer Frederik II om de tol te verplaatsen van Arnhem naar (oud) Lobith. In 1307 kreeg graaf Reinoud I van keizer Albrecht toestemming om deze tol een halve mijl verder te verplaatsen (Lobith 2). In 1347/48 verhuist de tol naar het nieuwe tolhuis. Bij het huis werd in 1368 is nog een kapel gesticht door de hertog. In 1414/15 wordt het huis nog voorzien van een nieuwe kap. Het wordt dan genoemd als het 'alden huys'. In 1555 wordt er gemeld dat er op het terrein waar het tolhuis stond nu een kapel staat met enkele huizen erbij. Dit impliceert dat het huis toen inmiddels verdwenen was.

Historische betekenis
Het kasteel dat hier stond werd ook gebruikt als tolhuis. Echter door verzanding van de oude Rijn werd deze route niet meer bevaarbaar en verloor het kasteel zijn functie als tolhuis.

Bouwgeschiedenis
Overgeleverd is dat graaf Gerard van Gelre in 1222 toestemming kreeg om op deze locatie een tolhuis te bouwen. Dat zal hier ongeveer een kleine eeuw gefunctioneerd hebben. Vanaf 1307 is het onduidelijk wat er met het huis gebeurt. Tijdens archeologische opgravingen zijn resten van een kapel gevonden. Deze kapel heeft hier tot in de 17e eeuw gestaan. Onder de kapel heeft men resten terug gevonden van een vloer van een ouder gebouw. Deze bestond uit grote platen leisteen, gehakt met fijne groeven. Tevens werd zwaar muurwerk en een restant van een trap aangetroffen. Het is dus mogelijk dat de kapel op een deel van het kasteel werd geplaatst. Het huis zelf wordt echter nog in 1414/15 vermeld. Wanneer het is afgebroken is niet bekend, maar dit moet voor 1555 zijn geweest.

Afbeeldingen
N.v.t.

Literatuur
Dalen, A.G. van, 1972, Rondom het tolhuys aan Rijn en Waal, uit de geschiedenis van Lobith, Tolkamer, Spijk, Herwen en Aerdt, Zutphen.Maris, A.J., 1937, De Stichting van het kasteel op den tragel en het tolhuis te (nieuw-) Lobith, in: bijdragen en mededelingen der vereniging Gelre, dl. 40Nijhoff, Is. An., 1830, gedenkwaardigheden uit de geschiedenis van Gelderland door onuitgegevene Oorkonden opgehelderd en bevestigd, Arnhem, deel 1, pg. 98-99. nr. 92-93

Documentatie
N.v.t.

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan: J (Bestemmingsplan Buitengebied 2008, definitief vastgesteld 19-05-2009. Identificatiecode: NL.IMRO.01960000BPB2008- (zie www.ruimtelijke plannen.nl. WL 7-4-2015). )
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: Erik Rinia
Beschrijving gemaakt: 22-04-06

Bouwhistorisch onderzoek RCE
N.v.t.

Archeologisch onderzoek RCE
N.v.t.

Overig onderzoek
N.v.t.

Geomorfologische codering

Bodemkundige codering

Basisregistratie - er zijn in ieder geval gegevens over naam en locatie van het object, en verwijzingen naar de beschikbare afbeeldingen, literatuur, documentatie en bronnen. Aan de hand van deze informatie kan eenieder die geïnteresseerd is zich gaan verdiepen in het desbetreffende kasteel. Het is de bedoeling dat deze basisregistratie-beschrijvingen in de toekomst tot volwaardige beschrijvingen worden uitgebreid.
In bewerking - de beschrijvingen zijn veelal voorzien van meer uitgebreide informatie over de geschiedenis en bouwgeschiedenis van het kasteel. Deze beschrijvingen zijn echter nog niet door de wetenschappelijke redactie van het Kastelenlexicon gezien, of moeten nog bijgewerkt worden naar aanleiding van redactie-opmerkingen.
Volledig - deze beschrijvingen zijn door de redactie gezien en goedgekeurd.