Object
Marckenburg / Merkenborch

Locatie
Adres: Provincialeweg 12
Schalkwijk
Gemeente Houten
Provincie Utrecht

Marckenburg was gelegen op het kavel van de huidige boerderij Marckenburg Provincialeweg 12 te Houten, zo'n 900 m ten noordoosten van de boerderij.

Typologie

Uit weerstandsonderzoek van RAAP in 1988 is gebleken dat het huis een rechthoekige plattegrond had.

Etymologie
Het is niet bekend waar de naam Marckenburg vandaan komt. Het achtervoegsel 'burg' duidt op een verdedigbaar huis. Het is van belang dit object niet abusievelijk te verwarren met kasteel Heukelum in Gelderland, dat tegenwoordig ook wel Markenburg genoemd wordt.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 21-3-2009

Het kasteelterrein is zichtbaar gemaakt in het landschap: het is omgeven door een aarden wal die beplant is met een windsingel van eiken (ROB 1994, 162).

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Er zijn ondergronds in het weiland nog resten van kasteel Marckenburg aanwezig.

Afmetingen
Marckenburg was een rechthoekig kasteel, waarvan het hoofdburchtterrein 28,5 x 20 m mat.Deze afmetingen zijn deels gebaseerd op de kadastrale minuut van Schalkwijk, Utrecht, Sectie A, blad 01 en deels op de weerstandsmetingen.

Fysisch-geografische situering
Zoals vermeld in Archis: geomorfologie - Rivierkom en oeverwalachtige vlakte, geologie - Kalkloze poldervaaggronden; zavel en lichte klei, profielverloop 3 of 3 en 4.

Oudste vermelding
Datum: 1353
Bron: (Bruch (ed.) 1982, I, 101)

"Citaat niet voorhanden."

Johannes de Beke vermeldt in zijn kroniek dat kasteel Marckenburg in 1353 door bisschop Jan van Arkel werd belegerd.

Bezitsgeschiedenis
Mogelijk is Marckenburg gesticht door een lid van het geslacht Van Goye, aangezien het kasteel op slechts 500 m van kasteel Ten Goye lag. Rond 1335 stierf het geslacht Van Goye in de mannelijke lijn uit, waarna Marckenburg door het huwelijk van de erfdochter, Catharina uten Goye, {niet Margriet, dat is haar moeder of oudere zus volgens Vermast 133-141) met Hendrik van Vianen in handen kwam van het geslacht Van Vianen. Het was in handen van hun zoon Gijsbrecht toen het in 1355 afgebroken werd.

Bouwgeschiedenis
Uit weerstandsmetingen van RAAP in 1988 is gebleken dat Marckenburg een rechthoekig kasteel was van ca. 28,5 x 20 m. Dit betekent dat het huis op zijn vroegst aan het eind van de dertiende eeuw zal zijn opgetrokken. Dit wordt niet tegengesproken door het formaat van de bakstenen die bij archeologisch onderzoek in 1993 in de gracht zijn aangetroffen. Bij de afbraak van het kasteel blijkt men grondig te werk te zijn gegaan: niet alleen zijn de muren van het kasteel omgetrokken in de gracht, maar ook de fundamenten zijn grotendeels uitgebroken.

Afbeeldingen
- Veldtekeningen Marckenburg Houten 1992/3, ROB. - Foto van het omwalde terrein op www.kasteleninutrecht.nl, geraadpleegd op 21-3-2009.- Kadastrale minuut, kadastrale gemeente Schalkwijk 1811-1832, sectie A, blad 1, nr. 174 (http://watwaswaar.nl/#W8-T2-7-ed-1v-1-3FFY-1wdU---2aj, geraadpleegd op 11-03-2010). - Google Earth foto, 2010, Locatie Marckenburg. (NKS digitale documentatie)

Bronnen
- Bruch, H. (ed.), 1982, Johannes de Beke. Croniken van den Stichte van Utrecht ende van Hollant, 201.

Literatuur
- Rijksdienst voor Oudheidkundig Bodemonderzoek, 1994, Jaarverslag 1993, Amersfoort, 162-163. - Tent, W.J.,'Kasteelterreinen Blommesteyn, Merckeburg en Schalkwijk', in: Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 1988-1989, 42-44.- Schip, A. van, 2004,'Knalde het eerste schot in Schalkwijk op Marckenburg?', Het Kromme-Rijngebied 38-1/2(2004), 21-24.- Schip, A. van en F. Landzaat, 2003, 'Marckenburg: heb je 't al gehoord van die vreselijke moord?', Het Kromme Rijngebied 37-3(2003), 55,57.- Vermast, P.G.F., 1949, 'De heren van Goye' in: De Nederlandsche Leeuw 66(1949), 329-341.- Vermast, P.G.F., 1950, 'De heren van Goye' in: De Nederlandsche Leeuw 67(1950), 241-242.- Wttewaall, O., en J. Smits, 1995, 'Marckenburg', in: B. Olde Meierink e.a., red., Kastelen en ridderhofsteden in Utrecht, Utrecht, 305.

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:  (45470)

Bestemming
Bestemmingsplan: onbekend
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: M.D. Saan
Beschrijving gemaakt: 08-09-2005

Archeologisch onderzoek RCE
- Booronderzoek in 1987 door M.J.A. de Haar van ROB.- Proefsleuven gegraven door W. van Tent in 1990.- In het kader van het AMR-project is het terrein op 23 september 2004 bezocht.

Geomorfologische codering
1M23 Rivierkomvlakte / 2M22, Rivierkom en oeverwalachtige vlakte.

Bodemkundige codering
Rn67C-V, Kalkloze poldervaaggronden; zavel en lichte klei, profielverloop 3 of 3 en 4.