Object
Dieren, Hof te

Locatie
Adres: Doesburgsedijk
Dieren
Gemeente Rheden
Provincie Gelderland

Het Hof te Dieren ligt ten zuiden van Dieren, in de hoek tussen de Arnhemsestraatweg en de Doesburgsedijk.

Typologie

Het is onbekend hoe het middeleeuwse kasteel eruit zag.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 20-4-2004

Er zijn nog slechts enkele resten van bijgebouwen, zoals de ijskelder, de portierswoning en het koetshuis, bewaard gebleven. Ook resten van muur om de wildbaan zijn bewaard gebleven. Van het huis zelf is niets over.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Momenteel staan er geen gebouwen op het landgoed. Volgens het bestemmingsplan mogen die alleen binnen een bepaald bouwvak gebouwd worden, met alleen de bestemming wonen, educatieve of openbare doeleinden of kantoren, en niet hoger dan 15 meter. Er is hoegenaamd niets overgebleven van het middeleeuwse kasteel. Het is later verschillende malen opnieuw opgebouwd, maar hierbij zijn geen middeleeuwse resten bewaard gebleven.

Oudste vermelding
Datum: 1219
Bron: L. J. A. W. Sloet, 1872-1876, Oorkondenboek der graafschappen Gelre en Zutphen, no. 451, Den Haag.

"'Ego Adolphus, dictus comes de Monte, notum facio, tam presentibus quam futuris, quod, pro salute anime mee et progenitorum meorum, curtim meam in Diderim contuli hospitali sancta Marie domus Teutonicorum in Iherusalem, cum omnibus attinentiis in perpetuum possidendam.'"

In 1219 werd het huis door Adolf van Berg geschonken aan de Duitse Orde te Utrecht.

Bezitsgeschiedenis
Aanvankelijk was het Hof te Dieren niet meer dan een herenboerderij, eigendom van de heren van Berg. Het eerste echte kasteel werd gebouwd voor Adolf van Berg. In 1219 schonk hij het huis aan de Duitse Orde te Utrecht. In ca. 1425 werd het overgedragen naar de commanderij van Maastricht, maar in 1434 werd door Herman van Keppel teruggekocht voor de Duitse Orde te Utrecht. In 1647 kocht Willem II het goed aan, waarna het eigendom bleef van de Oranjes. In 1795, tijdens de Bataafse revolutie, werden de bezittingen in Dieren nationaal eigendom. Het kasteel verbrandde in dit jaar per ongeluk. De Staat der Nederlanden verkocht het Hof in 1815 aan Maria Cornelia gravin van Wassenaar Twickel, die het tegenwoordige huis liet bouwen. Zij trouwde met J. D. D. van Heeckeren van Wassenaar, waardoor het kasteel in dat geslacht kwam. In 1945 werd het kasteel door de SS bezet. De laatste eigenares van het Hof was baronesse Van Heeckeren van Wassenaar-Van Aldenburg Bentinck, eveneens eigenaresse van kasteel Twickel. Kort voor haar dood liet zij alle bezittingen van Twickel, waaronder ook het Hof te Dieren, onderbrengen in de Stichting Twickel.

Bouwgeschiedenis
Het is niet bekend hoe het oorspronkelijke huis te Dieren er heeft uit gezien. Het is bekend dat de Duitse Orde het heeft vergroot. Op basis van een tekening uit 1654 en een uit 1679 kunnen we ons een beeld vormen van het kasteel in de tijd van de Duitse Orde. Het bestond uit een vierkant complex met een aan drie zijden door gebouwen omringde binnenplaats. Aan de ingangszijde bevond zich een lange vleugel van twee bouwlagen waarin de poort was opgenomen. Links bevonden zich twee naast elkaar gelegen, rechthoekige vleugels van twee bouwlagen, eveneens met een zadeldak tussen topgevels. Aan de achterzijde stond op de scheiding van de twee vleugels een toren. Mogelijk bevond zich hierin een kabinet. Ook aan de voorzijde stond, tussen de ingangsvleugel en de meest linker vleugel een toren. De achterzijde van het complex was afgesloten met een muur en aan de rechterzijde bevond zich een laag langgerekt bijgebouw. Alle gebouwen bezaten als topgevel een zogenaamde Gelderse gevel, een gevel met in- en uitgezwenkte lijnen. Deze gevels zijn te dateren in de late 16e of vroege 17e eeuw, maar het is niet ondenkbaar dat delen van het complex ouder zijn. Het ensemble lijkt te dateren in de 15e of 16e eeuw. In opdracht van Willem II is begonnen met de uitbreiding van het complex. In zijn tijd zijn vermoedelijk de twee vleugels links verlengd tot aan de voorgevel. Tussen 1679 en 1702 is het complex aanzienlijk uitgebreid onder koning-stadhouder Willem III naar ontwerp van de architect Jacob Roman. Aan de achterzijde is, ter plaatse van de muur, een nieuwe vleugel gebouwd en de rechtervleugel is verhoogd en verlengd tot aan de voorgevel. Het landgoed werd aangelegd in een mathematische stijl, met allerlei tuinen en waterpartijen.In 1795 werd het hele gebouw per ongeluk door Franse troepen verbrand. De gravin van Wassenaar Twickel liet in 1824 een nieuw huis bouwen, niet op de plaats van het eerdere huis maar iets meer richting Dieren. Het werd gebouwd in een classicistische stijl. Het was drie verdiepingen hoog met aan de linkerzijde ernaast een vierkante toren. Het had een schilddak en aan de voorzijde was een halfrond bordes met zuilen aangelegd. De tuin werd in de Engelse landschapsstijl aangelegd naar een ontwerp van J. D. Zocher. In februari 1945 werd het door het verzet in brand gestoken; in 1966 werd de overgebleven ruïne afgebroken.Stichting Twickel heeft het park weer in goede staat hersteld. Ook is de brug over de grote vijver gerestaureerd.

Afbeeldingen
-Kaart van Dieren en de wildbaan,door Slichtenhorst, 1654. Afgebeeld in Schellart, p. 101. -Tekening van de binnenplaats van het kasteel door Constantijn Huygens, 1678. Afgebeeld in Heijbroek, p. 180.-Tekening van de achterzijde van het kasteel door Constantijn Huygens, 1679. Afgebeeld in Heijbroek, p. 179.-Gravure van het kasteel en de tuin door Petrus Schenk. Afgebeeld in Bienfait, afb. 78.-Overige gravures van kasteel en tuinen door Petrus Schenk. Afgebeeld in Schenk.-Ets van de aankomst van Willem III op het hof, toegeschreven aan R. de Hooghe. Afgebeeld in Kikkert, p. 76.-Tekening van de voorzijde van het kasteel door Jan de Beyer, 1743. Afgebeeld in Van den Klooster, afb. 33.

Literatuur
-Anoniem, 1745, Het verheerlijkt Nederland of kabinet van hedendaagsche gezichten nr. 1, Amsterdam-Aa, A. J. van der, 1841, Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden III, p. 326, Gorinchem-Bienfait, A. G., 1943, Oude Hollandsche tuinen, p. 86-87, Den Haag-Breukink, P. G. J., 1976, Dieren, Spankeren en Laag-Soeren in oude ansichten, no. 2, Zaltbommel-Craandijk, J., 1884, Wandelingen door Nederland: Gelderland p. 136-137, Haarlem -Demoed, H., 1997, Hof te Dieren, Gelders erfgoed nr. 4, p. 2-4-Harenberg, J., 1981, Een bezoek aan het Hof te Dieren op 21 juli 1705, Mededelingen van de Oudheidkundige Kring 'Rheden-Rozendaal', 69, 2-5-Heijbroek, J. F., 1983, Met Huygens op reis p. 179-184, Zutphen-Janssen, H. L., J. M. M. Kylstra-Wielinga & B. Olde Meierink (red), 1996, 1000 jaar kastelen in Nederland p. 166, Utrecht -Jong, J. A. B. M., 1964, Holland in vroeger tijd VII, p. 319, Zaltbommel -Kikkert, J. G., 1983, Vorstelijke verblijven. Alle paleizen in Nederland en hun bewoners, p. 76-78, Bussum-Klooster, L. J. van den, 1974, Een kabinet van gezichten in Gelderland afb. 33, Bussum-Römers, H., 1969, Oeuvre catalogus J. De Beyer no. 94-95, Den Haag -Schellart, A. I. J. M., 1984, Huizen van Oranje. Verblijven van de Oranjes en Nassaus in Nederland p. 99-101, Rijswijk-Schenk, P., 1700, Praetorium Dieranum, Amsterdam-Steur, G. G. & H. W. M. van der Wyck, 1973, Acht zwerfstenen uit het Gelders landschap p. 82-86, Arnhem-Tromp, H. M. J. & T. Henry-Buitenhuis, 1991, Historische buitenplaatsen in particulier bezit p. 78, Utrecht -Ven, D. J. van der, 1915, Het Dierensche Hof -Zadelhoff, F. van, 1958, Dieren, Spankeren en Laag-Soeren -Zandstra, E., 1962, Kastelen en huizen op de Veluwe p. 34-35, Den Haag

Coördinaten
Coordinaten: , 
Kaartblad: 33 G , x: 203.99, y: 450.30, precisie 2

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan: J
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: Saskia Roselaar
Beschrijving gemaakt: 11-5-2004