Object
Oldenaller

Locatie
Adres: Oldenallerallee 3, 3882 RW
Putten
Gemeente Putten
Provincie Gelderland

Het huis Oldenaller ligt op een landgoed van in totaal 440 hectare, dat bestaat uit landbouwgrond, heide, bos en boomgaarden. Het is gelegen aan de snelweg A28.

Typologie

Het is onbekend hoe het middeleeuwse huis Oldenaller eruit zag. Ook is het niet bekend waar het lag; men maakt er alleen melding van dat het niet op de huidige plaats lag.

Etymologie
In de oudste vermelding van het goed wordt het Aleir genoemd. Dit betekent een 'leir', dat wil zeggen een laar oftewel bosrijke streek, aan het water de A, nu de Schuitebeek. Oldenaller is de benaming voor een afscheiding van Den Aller. Analoog aan de traditie uit oost-Nederland, kan het hier heel goed gaan om een erflaterconstructie of een lijftocht, die een negende deel van het goed vertegenwoordigt.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 2-5-2004

Oldenaller is tegenwoordige een blokvormig huis met omlopend schilddak en een middentoren. De gevels hebben risalieten en hoge dakkapellen met frontons en gebeeldhouwde klauwstukken. Binnen is de uit 1655 daterende eiken trap met balusters nog aanwezig. De stenen brug voor het huis is in 1743 aangelegd.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Het is onbekend of er nog resten van het Middeleeuwse huis zijn overgebleven. Bestemmingsplan: Parkgebied. Er wordt gewerkt aan een nieuw bestemmingsplan waarin de bestemming 'landhuis' zal zijn.

Oudste vermelding
Datum: 1379
Bron: J. J. S. Sloet, 1917 Register op de leenaktenboeken van het vorstendom Gelre en het graafschap Zutphen, kwartier van Arnhem, p. 180, Arnhem

Reyner van Aldenaller wordt in 1379 genoemd als hulder van Mette, weduwe van Gerrit van Oostendorpe. Rond deze tijd moet het goed Oldenaller dus afgesplitst zijn van Den Aller.

Bezitsgeschiedenis
Oldenaller is het oudste gedeelte van het goed Aller. Dit was een abtsgoed, waarvan de hertog van Gelre voogd was en dat door hem in leen werd uitgegeven. De eerste heren van het goed waren Heyn en Servatius van Aller. Tussen 1372 en 1379 werd het goed in twee delen gesplitst: Oldenaller en Den Aller. Oldenaller kwam in bezit van Reinier, zoon van Hendrik, zoon van Servatius. In 1598 kwam Oldenaller in bezit van het geslacht Van Oldenbarneveldt. Nicolaas van Oldenbarneveldt stierf in 1648. In 1650 werd het een leengoed van Gelre en werd Johan van Wijnbergen ermee beleend. Hij verkocht het in 1651 aan zijn neef Sybert van Wijnbergen, die het huis in 1655 opnieuw liet opbouwen. In 1672 werd het huis tijdelijk bezet door Franse troepen, die echter snel weer verjaagd werden. Sybert van Wijnbergens zuster Geertruid was getrouwd met Herman van Delen tot Spankeren. Hun kleindochter Gerberich trouwde met Willem Johan van Dedem, zodat het huis in het geslacht Van Dedem kwam. Hun dochter Geertruid van Dedem trouwde in 1742 met Jasper Hendrik van Lijnden tot Ressen. Zo kwam Oldenaller in het bezit van de Van Lijndens. In de Franse tijd werd het huis kortstondig verkocht aan een zekere heer Pit, maar al snel werd het teruggekocht. In 1848 werd het goed aan Hendrik Rudolph Willem Goltstein verkocht, die het huis verbouwde. Zijn zoon Willem van Goltstein trouwde met Agneta Cornelia Hugonia Boreel. De erven van haar zoon Victor E. A. Boreel verkochten huis en landgoed in 1972 aan de Vereniging Natuurmonumenten.

Historische betekenis
Het huis speelde een belangrijke rol in de twisten tussen de bisschop van Utrecht, de hertog van Gelre, en de partijen van de Hoeksen en de Heeckerens.

Bouwgeschiedenis
Het is niet bekend hoe het huis Oldenaller er uitzag vóór de nieuwbouw van 1655. Wie de ontwerper van het nieuwe huis was is niet met zekerheid bewezen, maar de nieuwbouw wordt toegeschreven aan Philip Vingboons.Oldenaller werd een vierkant barok-classicistisch landhuis, dat in een gracht stond. Hier omheen lag nog een tweede gracht. Het huis is blokvormig en heeft een omlopend schilddak en een middentoren. De gevels hebben risalieten en hoge dakkapellen met frontons en gebeeldhouwde klauwstukken. Binnen is de uit 1655 daterende eiken trap met balusters nog aanwezig. De stenen brug voor het huis is in 1743 aangelegd. In 1850-1852 vond een ingrijpende verbouwing plaats. De grachten werd gedempt. Hierbij werd ook de tuin aangelegd in Engelse landschapsstijl, naar een ontwerp van K. G. Zocher. Op het voorplein staan twee bouwhuizen uit ca. 1850, aan de rechterkant het koetshuis en aan de linkerkant de oranjerie. Rond 1960 werd de bepleistering van het huis verwijderd. In 1975 werd het verbouwd om geschikt te worden gemaakt voor bewoning door een aantal adellijke bejaarden.

Afbeeldingen
-Maquette van het huis zoals het in 1655 gebouwd werd, toegeschreven aan P. Post. -Tekening van 't huijs den Ouden Aller' door Cornelis Pronk, 1731. Afgebeeld in Van Aller, 1963, 197.-Afbeelding van Oldenaller schuin van voren. Afgebeeld in Bulletin KNOB, 1969, tegenover pagina 70.

Literatuur
-Buiten, 1911, 76-79.-Aa, A. J. van der, 1839, Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden I, Gorinchem, 97.-Aller, H. L. van, 1963, Het geslacht van Aller, Gens Nostra 18, 193-201, 257, 289-298.-Bierens de Haan, J.C., 'Huis oldenaller te Putten', in: De Woonstede door de eeuwen heen 69(1986), 34-49.-Craandijk, J., 1884, Wandelingen door Nederland: Gelderland, Haarlem, 129-130.-Entrop, P. J., 1772, Geographische beschryving van de provintie Gelderland, 234.-Friso, K., 1995, Arler, Oldenaller en Aller, Jaarboek Puttens genootschap, 21-35.-Harenberg, J., 1979, De entourage van het Nederlands kasteel in oude ansichten, Zaltbommel, 35. -Heijbroek, J. F., 1983, Met Huygens op reis, Zutphen, 187.-Janssen, H. L., J. M. M. Kylstra-Wielinga & B. Olde Meierink (red), 1996, 1000 jaar kastelen in Nederland, Utrecht, 155, 159.-Jong, J. A. B. M. de, 1964, Holland in vroeger tijd VII, Zaltbommel, 308.-Jongsma, H., 1917, Kasteelen, buitenplaatsen, tuinen en parken van Nederland, Amsterdam, F11.-Keemink, J.W., 1978, 'Kastelen in Putten', in: Puttens Historie, Putten, 89.-Schellart, A. I. J. M., 1979, Kastelen en landhuizen in Gelderland in oude ansichten I, Zaltbommel, no. 40.-Stenvert, R., C. Kolman, S. Broekhoven & B. Olde Meierink, 2000, Monumenten in Nederland: Gelderland, Zwolle, 277-278.-Zandstra, E., 1962, Kastelen en huizen op de Veluwe, Den Haag,70-71, 90.

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan: J
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: Saskia Roselaar
Beschrijving gemaakt: 11-5-2004