Schaloen;

IN BEWERKING [?]

Object
Schaloen;

Locatie
Adres: Oud Valkenburg 9, 6305 AA
Schin op Geul;
Gemeente Valkenburg aan de Geul;
Provincie Limburg

Kasteel Schaloen is gelegen langs de N595, de verbindingsweg tussen Valkenburg en Schin op Geul, tussen twee takken van het riviertje de Geul .

Typologie
Woontoren (1250-1400) (oorspronkelijk gebouw uit de 14e eeuw)
Adellijk huis (1250-1600) (Na de brand van 1575 het in 1656 herbouwde hoofdgebouw)
Het huidige na de brand van 1575 in 1656 herbouwde hoofdgebouw betreft een omgrachte adellijke woning.

Etymologie
Hoewel meerdere verklaringen voor het gebruik van Schaloen zijn te vinden, gaat de meest waarschijnlijke verklaring er van uit, dat Schaloen zou zijn afgeleid van het woord 'schaliën', dat leien betekent. Hetgeen inhoudt, dat het huis met leien was bedekt.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: juli 2016

Huidige functie: Woning

Huidige functie: Horeca

Na de laatste restauratie is het door een aparte gracht omgeven hoofdgebouw geschikt gemaakt voor bewoning door de huidige eigenaren, de familie Bot. De voormalige tienschuur is momenteel als hotel ingericht en de voormalige bijgebouwen zijn omgebouwd en ingericht als vakantieappartementen.

Oudste vermelding
Datum: 1381
Bron: Leenregister van Valkenburg

De oudst bekende vermelding van het huis en hof Schaloen betreft de omschrijving van het leen in 1381 in het leenregister van Valkenburg.

Bezitsgeschiedenis
De ouds bekende vermelding van het kasteel betreft die in het leenregister van Valkenburg, waarbij er omstreeks 1381 sprake is van een gedeeld bezitsrecht. Een helft is dan in handen van ridder Johan van Hulsbergen, schout van de schepenbank van Kimmen. De andere helft bevond zich in het bezit van Geraerdt Mulaerdt, wiens deel omstreeks 1390 is overgegaan naar Gerard van der Linden. In 1397 zijn beide delen in het bezit van Reinier van Hulsberg, die vermoedelijk de zoon was van Johan van Hulsberg. Via vererving blijft het kasteel vervolgens tot 1642 in het bezit van leden van de familie Van Hulsberg. Na het overlijden van de laatste mannelijke telg, Gerard van Hulsberg, ging het huis dat jaar via vererving over naar zijn neef Johan Reinier Hoen van Cartils. Als gevolg van het kinderloos overlijden van Maximiliaan Hendrik, de kleinzoon van Johan Reinier Hoen van Cartils ging het kasteel via vererving in 1782 over naar diens neef Maximiliaan Hendrik Laurens Hoen van Neufchâteau. Deze Maximiliaan was getrouwd met een prinses uit het vorstengeslacht Hohenzollern-Hechingen en verbleef maar zelden op Schalkoen. Tijdens zijn bewind werd het kasteel door de invallende Fransen geplunderd en beschadigd. Via het huwelijk van de dochter van Maximiliaan in 1804 kwam kasteel in het bezit van de familie De Villers Masbourg d'Eclaye, waar het via vererving bleef tot eind zestiger jaren van de twintigste eeuw. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd Schaloen ernstig beschadigd. In opdracht van de beheerder werden na de oorlog de nodige herstelwerkzaamheden verricht. Hierna werd het kasteel opengesteld voor publiek en werden er cursussen in gegeven. In 1969 verkochten de erfgenamen het kasteel aan de toenmalige gemeente Valkenburg-Houthem. In 1977 werd het kasteel door de gemeente doorverkocht aan aannemersbedrijf Woudenberg, dat het kasteel gedeeltelijk heeft gerestaureerd. De definitieve restauratie vond plaats nadat het kasteel door de familie Bot was aangekocht. Door hen werden de bijgebouwen ingericht als een hotel- en appartementencomplex.

Historische betekenis
Het huis was het centrum van de heerlijkheid en lange tijd de woning van de schout van Klimmen. Hoewel het huis in handen is geweest van verschillende belangrijke families, heeft het kasteel zelf geen rol van betekenis gespeeld.

Bouwgeschiedenis
Mede op grond van de oudst bekende vermelding uit het leenregister, gaan de deskundigen ervan uit, dat het oudste kasteel moet stammen uit de periode eind dertiende, begin veertiende eeuw. Over de naam van de mogelijke bouwheer ontbreekt de nodige informatie. Op grond van historisch onderzoek gaat men ervan uit, dat er toen sprake moet zijn geweest van een eenvoudige rechthoekige woontoren met een vergelijkbare plattegrond als het huidige bouwwerk, maar waarvan de lengte ca. 1/3 korter was. Op de vier hoekpunten zouden twee zware steunberen en halverwege de lengte twee minder zware steunberen aanwezig zijn geweest. Het gebouw zou even hoog als het huidige bouwwerk zijn geweest en zou zijn afgedekt door een zadeldak. Dat zadeldak was iets minder breed dan het gebouw, zodat er ruimte was voor een weergang. Eind vijftiende begin zestiende eeuw werd het kasteel uitgebreid met een lagere vleugel aan de oostzijde en een uitstekende ingangspartij aan de zuidzijde. Een en ander zoals herkenbaar op een kaart van Jacob van Deventer uit 1566. De toenmalige uitbreiding in oostelijke richting is in het huidige gebouw nog herkenbaar door de aanwezigheid van een zware binnenmuur, die oorspronkelijk een buitenmuur moet zijn geweest. Als gevolg van oorlogshandelingen tijdens de Tachtigjarige Oorlog werd het kasteel in 1575 in brand gestoken en grotendeels verwoest. Na lange tijd niet meer te zijn gebruikt, werd het kasteel in 1656 door de toenmalige eigenaar Johannes Reinier Hoen van Cartils herbouwd. Het huis, dat hij toen liet bouwen, komt grotendeels overeen met het thans nog aanwezige huis. Op de toen nog bestaande fundering en met gebruik makend van de nog aanwezige muurgedeelten werd een rechthoekig gebouw van vierlagen op een overwelfde kelderruimte en onder een met leien gedekt zadeldak gerealiseerd. De in de oostgevel aanwezige arkeltorentjes stammen grotendeels nog uit die periode. Dat bij de nieuwbouw gebruik werd gemaakt van de toen nog bestaande muren, is goed herkenbaar aan de verschillende soorten mergel die in de gevels zichtbaar zijn. Na het overlijden van Johannes Reinier worden de bouwactiviteiten voortgezet door zijn zoon Gerard Ernest en daarna door diens zoon Maximiliaan Hendrik. Na herbouw van het hoofdgebouw, wordt in 1700 gestart met de bouw van de diverse economiegebouwen en het poortgebouw, die in 1721 gereedkomen. Verder werd in 1727 de tiendschuur gebouwd. Tijdens de Franse bezetting heeft het kasteel weer veel te lijden gehad. Eind negentiende eeuw werd het kasteel daarom door de toenmalige eigenaren, de familie De Villers Masbourg d'Eclaye, gerestaureerd. Bij deze, waarschijnlijk onder leiding van P.J.H. Cuypers uitgevoerde, restauratie werden de toren op de noord-westhoek en de traptoren aan zuidzijde toegevoegd. Verder werden de oorspronkelijke arkeltorentjes verhoogd en kregen de gevels een nieuwe, veel regelmatiger indeling met aan de zuidzijde een erker en aan de noordzijde een balkon. Ook het interieur werd aangepast aan de destijds geldende woonbehoeften. Als gevolg van de Tweede Wereldoorlog en de naloop ervan verkeerde het kasteel in 1946 in vervallen staat. Bij de hierna noodzakelijk geachte restauratiewerkzaamheden werd het kasteel voor bewoning geschikt gemaakt, het poortgebouw als beheerderswoning ingericht, de voormalige tienschuur als hotel ingericht en de voormalige bijgebouwen omgebouwd en ingericht als vakantieappartementen.