Nienoord, De

VOLLEDIG [?]

Object
Nienoord, De

Locatie
Adres: Nienoord 1, 9351 AC Midwolde
Midwolde
Gemeente Leek
Provincie Groningen

Het huis Nienoord staat zo'n 500 meter ten noordoosten van het centrum van Leek nabij de haven van het Leekstermeer.

Typologie

Borgterrein met huis en omringd door gracht.

Etymologie
Het huis Nienoord is vernoemd naar de voorvaderlijke borg van de familie van Ewsum "den Oord" te Middelstum. Dus Nienoord betekent de nieuwe oord.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 28-12 1997

Het huidige wit-geel gepleisterde huis biedt ruimte aan een restaurant. Daarnaast bieden het huis en de stallen ruimte aan het Nationaal Rijtuigmuseum. Het parkachtige terrein om de borg heeft verschillende bestemmingen zoals een kinderboerderij, zwembad en sportvelden.

Oudste vermelding
Datum: 1524
Bron: Formsma

"De Nienoord is omstreeks 1524 gebouwd door Wigbold van Ewsum."

In de jaren voor de stichting van de Nienoord in 1524 koopt Wigbold van Ewsum gebieden in Vredewold aan. In 1517 koopt Wigbold twee heerden te Midwolde. De stenen van deze heerden werden gebruikt voor de bouw van de Nienoord. In 1521 koopt hij een steenhuis te Tolbert.

Bezitsgeschiedenis
In 1524 liet Wigbold van Ewsum de Nienoord bouwen. In 1528 overleed hij en de boedelscheiding kwam pas na het overlijden van zijn vrouw Beetke van Raskwerd in 1554 tot stand. Hun zoon Wigbold kreeg de Nienoord. Na het overlijden van Wigbold II werd zijn zoon Caspar de nieuwe heer van Nienoord. Dit bleef hij tot zijn dood in 1639, echter met een intermezzo van 1606 tot 1607 toen Johan van Bevernick de Nienoord in bezit had. Zoon Willem van Ewsum erfde de borg maar overleed in 1643. Zijn vrouw Margaretha Beata Freitagh hertrouwde met Rudolf Willem van Inn en Kniphausen. Door dit huwelijk werden de Van Inn en Kniphausen de heren op de Nienoord. De dochter van Willem en Margaretha, Anna van Ewsum trouwde met Carel Hieronymus van Inn en Kniphausen, de broer van haar stiefvader. In 1664 overleed Carel en in 1665 hertrouwde Anna met Carels neef Georg Wilhelm. Georg overleed in 1709. Hun zoon Carel Ferdinand ging op de Nienoord wonen. Hij overleed in 1718 en enkele maanden later overleed ook de dochter van Carel Ferdinand die de Nienoord had geërfd. Kleinzoon Jan Carel Ferdinand van Inn en Kniphausen van Asinga was de wettige erfgenaam. Deze stierf kinderloos en de Nienoord kwam toe aan zijn oom Willem. Ook deze stierf kinderloos. De erfenis ging naar neef Ferdinand Felof. Deze overleed in 1795. Zoon Haro Caspar kreeg de Nienoord. In 1842 overleed Haro en zoon Ferdinand Felof II erfde de Nienoord. Tot zijn dood in 1884 woonde hij op de borg. De zoon van Ferdinands zuster jonkheer Johan Aemilius Abraham van Panhuys was de nieuwe heer van de Nienoord. Hij kwam bij een tragisch ongeval met zijn vrouw, zoon en schoondochter om het leven. Tot 1950 bleef de Nienoord in het bezit van de familie Van Panhuys. In 1958 werd het huis ingericht als Nationaal Rijtuigmuseum.

Historische betekenis
De Nienoord was een adelijk huis dat zowel voor permanente bewoning als voor buitenplaats werd gebruikt door de familie Van Ewsum, de familie Inn en Kniphausen en de familie Van Panhuys. In 1531 werd door landsheer karel van Gelre aan Onno van Ewsum het erfgrietmanschap verleend, waardoor er op de Nienoord ook recht gesproken mocht worden.

Bouwgeschiedenis
Het huis is omstreeks 1524 gebouwd. Na 1584 is het huis ten dele verwoest. In 1607 volgde de restauratie door de familie Bevernick. In 1672 is het huis korte tijd bezet door Munsterse troepen. In 1708 is er een stenen toegangspoort geplaatst. Afgaande op de tekeningen van de gebroeders Coenders uit de 17de eeuw en Beckeringh uit 1753 bestond het huis uit een rechthoekige complex inclusief de dienstgebouwen om een binnenplaats, omringd door een gracht. Het hoofdgebouw was een langgerekte vleugel aan de westzijde van het terrein. De tekeningen wekken de indruk dat dit bouwdeel in drie fasen is ontstaan. De vensters zijn niet gelijk en ook de muurankers bevinden zich op verschillende hoogte, wat duidt op een niveauverschil in de vloeren. Het is niet ondenkbaar dat het meest noordelijke deel gezien de kloostervensters het oudste gedeelte is. Op de noordwesthoek van de vleugel bevond zich het poortgebouw met daarvoor, aan de andere zijde van de brug, de in 1708 gebouwde poort. Op de zuidwesthoek bevond zich een kleine aanbouw met een uitgebouwde erker boven de gracht. Daarnaast bevond zich volgens de tekening van Coenders een ommuurde tuin met formele aanleg. Achter de poort was een lange vleugel die de noordzijde afsloot. De bijgebouwen lagen aan de oostzijde. Daarvan is een klein deel op beide tekeningen te zien. Het gaat om een gebouw met drie rondboogopeningen op de zuidoosthoek, mogelijk een stal of koetshuis. In 1802 zijn verschillende delen van het complex afgebroken en daarna is in 1842 het poortgebouw met een deel van het front afgebroken. In 1846 brandde de oranjerie af maar ook het huis vatte vlam. Een gedeelte van het gebouw bleef behouden, aangezien dat in het huidige huis nog steeds aanwezig is. Ook de poort van 1708 bleef behouden. Tot 1884 was het huis een ruïne. De familie Van Panhuys liet op de fundamenten en muurresten van het oude complex door Kramer een nieuw huis bouwen. Rond 1900 is het huis door J. Maris met een toren in een neorenaissancistische stijl vergroot.