Object
Baarsdorp

Locatie
Adres: Baarsdorpsezandweg
Baarsdorp
Gemeente Borsele
Provincie Zeeland

Het terrein (met nog twee zichtbare ophogingen) is gelegen ten noorden van het ommuurde voormalige kerk/kerkhofterrein van Baarsdorp, ten noorden en westen van de Baarsdorpsezandweg, en pal ten zuiden van de rijksweg A58. De hier gegeven coördinaten geven de noordelijke ophoging aan.

Typologie

Waarschijnlijk was dit object in de eerste fase een motte. In een latere fase was het waarschijnlijk een rechthoekige burcht.

Etymologie
De middeleeuwse naam van dit terrein is niet bekend. Het terrein wordt tegenwoordig genoemd naar het nabijgelegen dorp Baarsdorp.

Huidige situatie
Er liggen nog twee bergjes. Van het kasteel is niets meer te zien; de voorburcht bevindt zich onder de A58. De nog drasse grachten zijn goed in het terrein te herkennen. Ook de kerk, die als slotkapel diende, is afgebroken (1880). Het bergperceel is door de aanwezigheid der twee hoogten (3-4 m) en de restanten van de grachten nogal geaccidenteerd. Het is begroeid met gras en meidoornhagen. De kastanjeboom op een der bergen is vervangen door een jong exemplaar. Het terrein is niet toegankelijk, maar vooral vanaf het viaduct over de A58 goed te overzien.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Zichtbaar:
Grondgebruik:

In het landschap zijn nog twee bergen met grachtrestanten zichtbaar.

Afmetingen
Het totale terrein meet ongeveer 125 x 125 m.

Oudste vermelding
Datum: 1595
Bron: Groot Weesboek van Goes

In het Groot Weesboek van Goes staat een kopie van het testament en de inventaris uit 1595 van Jhr. Martinus van Waerde. Daarin staat dat Jkvr. Anna van de Waerde gekocht heeft 'Het slot ende slothoff met het huys in Baersdorp ende de boomgaerdekens daeraen met de duvekeete staende op 't hoochwal'.

Bezitsgeschiedenis
Het is onbekend wanneer het kasteel precies is gebouwd. Vermoedelijk werd het kasteel gebouwd in de 13e eeuw. De eerste heer van Baarsdorp was volgens de historiografische traditie Wolphert van Bors(s)ele, die in 1232 overleed. In de bronnen is er vóór 1243 echter geen sprake van Van Borsseles. Vermoedelijk stond te Baarsdorp al in 1234 een kapel, die later als slotkapel diende. De ambachtsheren van Baarsdorp noemden zich al vroeg naar hun heerlijkheid. Ze kozen in de strijd met Jan van Avesnes de kant van hun verwanten, de Van Borseles. Rond 1301 werden daarom ook hun goederen verbeurd verklaard. Waarschijnlijk werd ook hun (motte)kasteel door Jan zonder Genade verwoest of zwaar beschadigd. In 1352 gaf graaf Willem V aan Daniël Jacobszoons kinderen toestemming, hun veste weer op te bouwen. Tot omstreeks het midden van de zestiende eeuw schijnt het kasteel door leden van het geslacht Van Baarsdorp bewoond te zijn geweest. Nadien vestigden de katholiek gebleven Van Baarsdorps zich in de Zuidelijke Nederlanden. Jacob van Borsele van Baarsdorp was waarschijnlijk de laatste Van Baarsdorp die het kasteel bewoonde. In 1553 stond de heerlijkheid op naam van Maximiliaan van Bourgondië, heer van Veere. Zijn zuster en erfgename Jaqueline was gehuwd met Jan van Kruiningen. In de zeventiende eeuw verloor Baarsdorp zijn slot. Het was inmiddels in handen van de drie erfgenamen van Bouwen van de Waerde. Een van hen, jhr. Marten van de Waerde, overleed te Goes op 29 maart 1595, waarna zijn zuster Anna, de weduwe van Willem van der Goes, zijn aandeel in het slot kocht. Mogelijk heeft zij ook het aandeel van haar broer Adolf overgenomen, zodat de weduwe met haar kinderen het gehele bezit in Baarsdorp verwierf. De totale waarde van het slot moet toen 250 pond hebben bedragen. In 1632 was Maria van Waarde ambachtsvrouwe van Baarsdorp. Ze huwde met Pieter Campe en bracht zo de heerlijkheid op diens naam. Het kasteel was toen vermoedelijk reeds een onbewoonde bouwval. Omstreeks deze tijd moet het (grotendeels) zijn gesloopt. Predikant en historiograaf Dresselhuis zag er in 1832 nog overblijfselen van aan de noordzijde van Baarsdorp. Toen De Man in 1897 zijn boek schreef over de vluchtbergen in Schouwen, de Bevelanden en Tholen was er echter alleen nog een berg aanwezig.

Historische betekenis
Het kasteel speelde een rol in de twisten tussen de Hollandse en de Vlaamse graaf rond 1300. De vesting van de heren Van Baarsdorp werd door Jan Zonder Genade, zoon van de Hollandse graaf, waarschijnlijk verwoest.

Bouwgeschiedenis
Het kasteel ontstond uit een eerste verdedigingswerk, een kasteeltoren op een berg (motte), waar naderhand nog een tweede berg bij werd opgeworpen. Na het midden van de veertiende eeuw werd een moderne waterburcht gebouwd. Het kasteel zou tot omstreeks het midden van de zestiende eeuw bewoond zijn geweest.

Afbeeldingen
- Het Rijksarchief in Zeeland, Middelburg, bezit een gewassen inkttekening uit de 18de eeuw, getiteld ''t Huis te Baarsdorp in welstand' (Zelandia Illustrata II, 1470). - 'Het slot te Baarland', lith. Eilbracht, naar tek. J.F. Christ, steendr. Desguerrois & Co., met adres van C.A. Vieweg. Uit: Robidé van der Aa, Oud-Nederland in burgten enz.- Kadastrale minuut, 1811-1832, 's-Heer Abtskerke, Zeeland. Sectie F, blad 2, 70 (http://watwaswaar.nl/#Iq-HA-7-ed-1v-1-1uAC-1AFk---45f, geraadpleegd op 19-01-2012).- Google Earth foto, 2012, Locatie Baarsdorp (NKS digitale documentatie).

Bronnen
N.v.t.

Literatuur
- Van der Aa 1848, 25. - Besteman 1981, 40-59, nr. 81-82. - Broecke, J.P. van den, 1978, Middeleeuwse kastelen van Zeeland. Bijzonderheden over verdwenen burchten en ridderhofsteden, 206-209. - Bos en Oele 1986, 58-59, nr. 23. - Bruin, M.P. de, 1965, Actuele archeologie: De Poel, Zeeuws Tijdschrift 15, 39-41. - Harthoorn, P.A., 1988, Baarsdorp, Heerlijkheid, Poeldorp, Monument: de geschiedenis van een gehucht in de gemeente Borsele, Goes. - Harthoorn, P.A., 1991, Baarsdorp, schets van opkomst, bloei en verval van een Zuidbevelands dorp, Nehalennia afl. 86 (1991), 21-30. - Klok 1977, 272 en 274. - Man, J.C. de, 1897, De vluchtbergen in Schouwen, de Bevelanden en Tholen, Middelburg, 89-90 en no. 10. - Smit, A. de, 1966, Twee miniatuurdorpjes, Zeeuws Tijdschrift 16, 126-128.

Documentatie
PDB Zeeland 48E/7Z

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan: J (Bestemmingsplan Buitengebied 2010, ontwerp 2010-08-30. Zie: www.ruimtelijkeplannen.nl [geraadpleegd WL 31-01-2011].)
Bestemming:  (Nog niet beschikbaar via www.ruimtelijkeplannen.nl)

Auteur en datum
Auteur: J.J.B. Kuipers, PDB Zeeland
Beschrijving gemaakt: 13-10-1995

Bouwhistorisch onderzoek RCE
N.v.t.

Archeologisch onderzoek RCE
AMR-project, 2004.

Overig onderzoek
N.v.t.

Geomorfologische codering
Welvingen in plaatselijk gemoerde getij-afzettingen, geegaliseerd, LPO

Bodemkundige codering
Kalkrijke poldervaaggronden; lichte zavel, profielverloop 5