Object
Brake, 't Hof ter /Prinsenhoef

Locatie
Adres: Hof ter Brake
Alphen
Gemeente Alphen Chaam
Provincie Noord-Brabant

Midden in het dorp herinnert de straatnaam 'Hof ter Brake' nog aan de vroegere commanderij waarvan tot in de negentiende eeuw nog restanten aanwezig waren.

Typologie
Adellijk huis (1250-1600)
Van het latere huis zijn verschillende plattegronden bewaard gebleven. Van het gebouw dat daarvoor gestaan heeft is nauwelijks iets bekend.

Etymologie
Brake; Frankisch, betekent grond.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 15-11-2003

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar: (Later) deels overbouwd
Grondgebruik:

In 1969 werd naast de huidige boerderij enig muurwerk en een stenen keldertrap teruggevonden. Een schoorsteensteentje zou nog ingemetseld zijn in een huis in Terover.

Afmetingen
Het gehele terrein besloeg een oppervlakte van 3,5 ha.

Oudste vermelding
Datum: 709
Bron: Schenkingsakte

Bezitsgeschiedenis
Er wordt veronderstelt dat het Hof eigendom zou zijn geweest van de Tempeliers die verschillende bezittingen in de omgeving hadden. Er bestaat een inventarislijst van alle goederen der Tempeliers in Alphen en Oosterhout waarin wordt gesproken over 'Maison de la Bracque et d'Ostroot'. Nadat de orde der Tempeliers in 1312 verboden werd, zouden diens bezittingen zijn overgegaan in de handen der Johannieters. Echter lopen hier twee geschiedenissen door elkaar heen. Het Hof ter Brake zou een van de hoeves zijn geweest die Engelbert in 709 zou hebben geschonken aan Willibrord, getuige een schenkingsakte uit 709 (kopie twaalfde eeuw) waarin in echter alleen de naam 'Alfheim' in voor komt. Bij erflating werden in 739 alle goederen van Willibrord overgedragen aan de abdij van Echternach. In 1175 werden de bezittingen overgedragen en in leen gegeven aan de abdij van Tongerlo, die over deze bezittingen het bestuur uitoefende tot in 1795. In 1399 vinden we Jan van Diepenbeke als meester van de orde van St. Jan en tevens als meester van het 'Huis ter Brake'. Na 1580 vinden we leken als pachter. De eerste is Adriaen Cornelis Meeus Ruelens in 1587 en die bleef dat tot 1611. In 1616 werd het gehele goed verkocht aan prins Filips-Willem van Oranje. Toen veranderde de naam van het huis ook in Prinsenhoef. Aan het eind van de zeventiende eeuw Was Hendrik Gorissen pachter van het goed, en daarna was de hoeve korte tijd bezit van de Kroon van Holland. In 1816 werd het privé-bezit van prins Frederik, zoon van koning Willem I. In 1835 pacht Henricus Antonis van Hees de Prinsenhoef en blijft daar tot 1874. Diens schoonzoon Johannes Hendricks neemt dan de pacht over. In 1887 koopt hij de Prinsenhoef met de daarbijbehorende landerijen. Tijdens de Belgische opstand tussen 1830 en 1839 werd het huis als inkwartieringsadres aangewezen en de paardenstal door de militaire ruiters gebruikt.

Bouwgeschiedenis
In 1698 werden er grote reparaties verricht waarbij ook e.e.a. verbouwd werd. In 1860 werd het huis gesloopt en werd er op dezelfde plaats een nieuwe boerderij opgetrokken. De grachten werden tussen 1880 en 1890 gedempt. In 1924 is het laatste restant verdwenen.

Afbeeldingen
-De Prinsenhoef, aquarel, 1831, P. Sloet tot Everlo/D.T. Gevers van Endegeest, Tilburg, KUB A 28.4 / 010 (2) -Commanderij ter Braake, lijncliche op prentbriefkaart, 1689, Tilburg, KUB pbk-A 28.4 / 441.11 (1)

Literatuur
Hardeveld, G.W.J., De Geschiedenis van Hof ter Brake ofwel de Prinsenhoef, Het Brabants Kasteel 3/4-89, Jaargang 12 - nr. 3/4 december 1990-Oirschot, A. van, Spoken en Kastelen in Nederland, 1974, p.82

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status: Onbeschermd

Bestemming
Bestemmingsplan: N
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: P.J. van der Wielen
Beschrijving gemaakt: 15-11-2003
Laatst gewijzigd: 23-11-2011