Kemnade, De
IN BEWERKING [?]
algemeen |
omschrijving |
bezits- en bouwgeschiedenis |
afbeeldingen, literatuur en documentatie |
verdere informatie |
terug naar de lijst
Object
Kemnade, De
Locatie
Adres: De Kemnade 1
Braamt
Gemeente Gemeente Bergh
Provincie Gelderland
De Kemnade ligt ten zuidoosten van Doetinchem aan de samenloop van de Oude Ijssel en het Waalse water.
Typologie
Het is onduidelijk wat precies de middeleeuwse typologie is geweest van de Kemnade.
Etymologie
Het kasteel is genoemd naar het geslacht Van Kemnade. Waarschijnlijk is de naam 'Kemnade' afgeleid van het Latijnse woord 'caminus', dat 'stookplaats' of 'haard' betekent. In de Middeleeuwen was een 'caminata' een huis met een stookplaats en een schoorsteen.
Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 7-11-2000
Het is onduidelijk hoe de Kemnade er in de Middeleeuwen precies heeft uitgezien. Tegenwoordig staat van het kasteel enkel nog de zestienhoekige toren uit de zestiende eeuw. Op de fundamenten van het kasteel heeft men in 1957 ten zuidwesten van de toren een nieuw woongebouw opgetrokken in achttiende-eeuwse stijl.
Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar: (?)
Grondgebruik:
Het is onduidelijk hoe de Kemnade er in de Middeleeuwen precies heeft uitgezien. Tegenwoordig staat van het kasteel enkel nog de zestienhoekige toren uit de eerste helft van zestiende eeuw. De toren heeft natuurstenen banden. Op de fundamenten van het kasteel heeft men in 1957 ten zuidwesten van de toren een nieuw woongebouw opgetrokken in achttiende-eeuwse stijl.
Afmetingen
onbekend
Oudste vermelding
Datum: 1418
Bron:
De oudste vermelding van de Kemnade dateert uit 1418 (Stenvert, Kolman, Broekhoven en Olde Meierink, 2000, p. 119).
Bezitsgeschiedenis
Johan van der Kemnade is vroegst bekende bezitter van de Kemnade. In 1371 werd zijn zoon Steven door de graaf van Kleef beleend met het borchleen te Aspel. Dit borchleen moet de Kemnade of de hofstad Wijnbergen geweest zijn, die steeds worden aangeduid als de borchlenen te Aspel. De Kemnade blijft enige tijd in deze familie totdat de achterkleinzoons Johan en Steven van Johan de Kemnade op een zeker moment hebben overgedragen aan Dirck van Baer. Deze Dirck is de Kemnade op onbekende wijze kwijtgeraakt aan Evert van Heeckeren, genaamd Ulft. In 1475 nam hertog Johan van Kleef Evert van Heeckeren de Kemnade af, aangezien Evert zich vijandig tegenover deze hertog had opgesteld. De hierbovengenoemde Johan en Steven van Kemnade verzochten de hertog van Kleef hen met de Kemnade te belenen. Dit mocht, mits zij de Kemnade zouden herbouwen en het tot een open huis voor de hertog zouden maken. Bovendien moesten zij Dirck van Baer schadeloos stellen, aangezien hij hun waarschijnlijk geld had geleend met het huis als onderpand. In 1482 werd er een regeling getroffen. Evert van Ulft werd eigenaar van de Kemnade terwijl Johan en Steven het huis voortaan zouden pachten. In 1517 droeg Johan van der Kemnade het huiso ver aan Agnes, dochter van Evert van Ulft. Zij trouwde met Reyner van Aeswyn en bracht het huis zo in dit geslacht. Toen Agnes, sinds 1521 weduwe, in 1543 overleed, liet zij haar beziting naar aan haar zoon Reynier van Aeswyn tot Gramsbergen. Zijn oudste zoon Reynier erfde de Kemnade. Het huis zou in handen blijven van het geslacht Van der Kemnade tot ongeveer 1670. In dat jaar namelijk werd Frederik Hendrik Bentinck beleend met de Kemnade, dat hij niet lang daarvoor van Antoinetta van Aeswyn had gekocht. Toen Frederik Hendrik in 1675 stierf, werd zijn zwager Willem Frans van Doetichem tot Rande met het goed beleend. Willem Frans van Doetichem vroeg zijn leenheer, de Pruisische koning, in 1709 toestemming om de Kemnade te mogen verkopen. Hij verkocht vervolgens zowel de Kemnade als de hof te Wijnbergen aan Allard Schimmelpenninck. Deze werd er in 1711 mee beleend. In 1728 verkochten Allards dochters en zijn schoonzoon de Kemnade aan Anthon de Lalane de Duthay en zijn echtgenote Gerhardina van Bronkhorst. Diens zoon Claidius Henricus verkocht de Kemnade en Wijnbergen in 1740 aan Ludolph Hendrik Borchard Silvius van Heeckeren. In 1750 verlegde deze Ludolph van Heeckeren het recht van havezate van van Waliën op de Kemnade. In 1806 werd de Kemnade verkocht aan vice-admiraal Carel Hendrik Verhuell, een medestander van Napoleon. Door zijn pro-Franse houding kon hij na de val van Napoleon niet in Nederland blijven. Hij week uit naar Parijs, terwijl zijn vrouw Maria Johanna de Bruyn achterbleef op de Kemnade. Haar erfgenamen verkochten het goed in 1860 publiekelijk. Jacobus Albrecht Insinger kocht de Kemnade. Hij liet het bouwvallige kasteel in 1862 afbreken, met uitzondering van de toren. In 1889 verkocht het goed aan P.J. Landry, die een schuur liet bouwen op de kelders van het kasteel. In 1920 verkocht hij het op zijn beurt weer aan C. Misset. Van 1952 tot 1955 is de heer W. Sax de eigenaar van het complex. Hij verkocht het goed aan de huidige bezitter jonkheer mr. Johan Anthony Beelaerts van Blokland.
Bouwgeschiedenis
Het is onduidelijk hoe de Middeleeuwse Kemnade er precies heeft uitgezien. De tekening uit de negentiende eeuw laten zien dat het huis in die periode bestond uit een breed, rechthoekig gebouw, met aan weerszijden een overhoeks geplaatste vleugel. Daarbij was de noordoostelijke vleugel naar het noordoosten gericht en de zuidwestelijke vleugel naar het zuidoosten. Zo kreeg het vooraanzicht van het gebouw een min of meer halfronde vorm. Op de noordwesthoek van het complex bevond zich een grote ronde toren, de dateert uit de zestiende eeuw. Deze toren staat er nog steeds. De toren is zestienhoekig en bevat twee boven elkaar gelegen kelders. Daarvan wordt de onderste kelder gedekt door zes bogen, die rusten op een achtkantige pijler. Men heeft de toren gebouwd van afwisselende lagen donkere en lichte stenen. Dit motief laat ook een aan de toren grenzende vleugel zien op een tekening die de situatie in 1720 weergeeft. In 1862 heeft Jacobus Albrecht Insinger het bouwvallige kasteel laten afbreken op de toren na. De volgende eigenaar, P.J. Landry liet op de fundamenten van het kasteel ten noordoosten van de toren een schuur bouwen. C. Misset verbouwde deze schuur tot een woonhuis. Deze aanbouw is tenslotte afgebroken door jonkheer A.J. Beelaerts van Blokland. Voor hem ontwierp de architect H. Korswagen een huis in achttiende-eeuwse stijl, dat in 1957 eveneens op de kelders ten zuidoosten van de toren werd gebouwd. Deze eigenaar liet ook de toren restaureren. Bij deze gelegenheid kreeg de toren weer een spits volgens het oorspronkelijke model.
Afbeeldingen
-De Kemnade gezien vanuit het westen in 1720. Tekening door Max. de Raet. RKD (Harenberg, 1993, p. 17).-De Kemnade gezien vanuit het westen. Tekening door Q.M.R. VerHuell uit 1811. Particuliere collectie (Harenberg, 1993, p. 18).-De Kemnade gezien vanuit het oosten. Tekening door Q.M.R. VerHuell uit 1811. Particuliere collectie (Harenberg, 1993, p. 18).-De Kemnade gezien vanuit het oosten. Tekening door H.W. Hoppenaar uit 1841. Particuliere collectie (Harenberg, 1993, p. 19).-Plattegrond van de kelderverdieping. Tekening door architectenbureau H. Korswagen (Eliëns en Harenberg, 1984, p. 86).
Bronnen
Literatuur
Eliëns, F.M. en J. Harenberg, 1984, Middeleeuwse kastelen van Gelderland. Rijswijk, p. 85-89.Harenberg, J., 1993, Kastelen in oost-Gelderland. Kleine monumentenreeks. Zutphen, p. 16-22.Stenvert, R., C. Kolman, S. Broekhoven en B. Olde Meierink, 2000, Monumenten in Nederland. Gelderland. Zwolle, p. 119.
Documentatie
?
Coördinaten
Coordinaten: ,
Kaartblad: , x: , y: , precisie
Bescherming gebouw
Status:
Bescherming terrein
Status:
Bestemming
Bestemmingsplan: ?
Bestemming:
Auteur en datum
Auteur: W. Landewé
Beschrijving gemaakt: 7-11-2000
Bouwhistorisch onderzoek RCE
?
Archeologisch onderzoek RCE
?
Overig onderzoek
?
Geomorfologische codering
Bodemkundige codering
Basisregistratie - er zijn in ieder geval gegevens over naam en locatie van het object, en verwijzingen naar de beschikbare afbeeldingen, literatuur, documentatie en bronnen. Aan de hand van deze informatie kan eenieder die geïnteresseerd is zich gaan verdiepen in het desbetreffende kasteel. Het is de bedoeling dat deze basisregistratie-beschrijvingen in de toekomst tot volwaardige beschrijvingen worden uitgebreid.
In bewerking - de beschrijvingen zijn veelal voorzien van meer uitgebreide informatie over de geschiedenis en bouwgeschiedenis van het kasteel. Deze beschrijvingen zijn echter nog niet door de wetenschappelijke redactie van het Kastelenlexicon gezien, of moeten nog bijgewerkt worden naar aanleiding van redactie-opmerkingen.
Volledig - deze beschrijvingen zijn door de redactie gezien en goedgekeurd.