Object
Weerdesteyn

Locatie
Adres: Weerdensteynselaan 1-3
Langbroek
Gemeente Wijk bij Duurstede
Provincie Utrecht

Het kasteel staat ca. 750 m ten zuiden van de Langbroekerdijk, aan het eind van de Weerdestynselaan.

Typologie

Kasteel Weerdesteyn is een woontoren.

Etymologie
De naam is een combinatie van de termen `steyn' en `weerd'. `Steyn' is de aanduiding voor een stenen huis, een `weerd' of waard is een stuk land dat alleen bij hoog water overstroomt. Weerdesteyn is dus een stenen huis gebouwd op een hoger gelegen stuk land.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 15-8-2011

Huidige functie:

Het kasteel staat nog steeds op een omgracht terrein. Het poortgebouw, daterend uit 1642, is ook nog aanwezig. In dit gebouwtje is een duivenslag te vinden. De boerderij is van de voorburcht verdwenen, hoewel het terrein ter plaatse nog iets hoger ligt, waardoor te zien is waar de boerderij heeft gestaan. De huidige boerderij `Weerdesteijn' ligt aan de Weerdestynselaan 3 en dateert uit 1876. De tuin van het kasteel had in 1665 nog een formele aanleg had met vierkante bedden, maar daarvan is niets meer te zien. De aanleg van het park en de tuin zijn nu weinig gedetailleerd.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:

De middeleeuwse woontoren (hoewel herbouwd) is nog aanwezig.

Afmetingen
De woontoren meet 9.3 x 9.30 meter.

Fysisch-geografische situering
De fundering is geplaatst op een rug van dekzand die uitgegraven is. Gegraven uit een bovenlaag van rivierklei. Weerdesteyn is gelegen midden in de Kromme Rijn rivierkom, tussen de rivier en de Utrechtse Heuvelrug (Coppelmans 2005, nr. 94).

Oudste vermelding
Datum: 16 juli 1357
Bron: S. Pieter, nr. 563 (1357 juli 16)

De oudste vermelding luidt: 'castrum de Werdensteyne' (bron; S. Pieter, nr. 563 (1357 juli 16). (Wittert van Hoogland: I-1, 355 meldt de volgende oudste vermelding, maar het is niet bekend waar deze vandaan komt: Thuys te Weerdesteyn mit 4 morgen lants daert op staet.)

Bezitsgeschiedenis
Het is niet bekend wie kasteel Weerdesteyn heeft laten bouwen. De eerste keer dat `Weerdensteyn' genoemd wordt in de naam zijn Adam en Willem Philipszoon van Weerdensteyn rond 1320. Het is niet onmogelijk dat hun vader Philip degene is geweest die het huis heeft gebouwd. De volgende keer dat het huis genoemd wordt is in 1351. Bisschop Jan van Arkel heeft dan Weerdensteyn `gecreghen'. Wie nu precies de eigenaar was van het huis is niet duidelijk, want in 1358 verkocht Philips van Weerdestein het huis aan Johan van de Weteringh. Deze familie Van de Weteringh bezat het huis tot 1425. In 1394 blijkt dat zij Weerdesteyn in leen hebben van het Sticht. Na de dood van Johan van de Weteringh werd het huis in 1425 verkocht aan Willem van Boekhout. Diens zoon droeg Weerdesteyn over aan zijn nicht Aleid van Zuylen. Zij liet het na aan haar oudste zoon, maar deze overleed zonder kinderen te hebben, waarna het in handen kwam van haar tweede zoon, Cornelis van IJsselstein. Deze verkocht in 1516 het huis aan Roelof Gauwert, een Utrechtse patriciër. De familie Gauwert bezat Weerdesteyn tot 1676. Op dat moment was er niemand van de familie meer die het goed kon erven. Vandaar dat Weerdesteyn overging op Justus van Egmond van der Nijenburg. Na de dood van diens zoon in 1730 werd Weerdensteyn opnieuw verkocht, deze keer aan Eduard Joseph Ram van Schalkwijk. Zijn kleindochter, die de eigenaresse van Weerdesteyn was geworden, trouwde Hendrik Jacob van Wijkerslooth. De familie Van Wijkerslooth, later geheten De Wijkerslooth de Weerdesteyn, is tot vandaag de dag de eigenaar van het huis.

Historische betekenis
Weerdesteyn werd gebruikt als residentie.

Bouwgeschiedenis
Van de vroege bouwgeschiedenis van Weerdesteyn is niet veel bekend. Het metselwerk en het formaat van de bakstenen duiden op een datering rond 1300. In 1538 is het huis erkend als een ridderhofstad en had het een gracht, ophaalbrug en een poortgebouw. Ook op tekeningen uit de 17e en de 18e eeuw wordt Weerdesteyn weergegeven als een woontoren op een omgracht terrein, met een poortgebouw. Op een tekening uit 1665 is nog een flink duivenhok te zien. Dit is echter verdwenen in ca. 1730. De kadastrale kaart uit 1820 laat zien dat het kasteel afzonderlijk omgracht is. Op de voorburcht, die ook weer omgracht is, staat een boerderij met bijgebouwen. Het geheel van toren en voorburcht is op zijn beurt ook weer omgracht, waardoor het hele complex omgeven is door twee, en deels zelfs door drie grachten. In 1870-71 werd de woontoren gerestaureerd. Toen werd een herinneringssteen aangebracht met de tekst: `bati au 13ème siècle, ruiné au 16ème siècle, restauré au 19ème par le baron Corneille Charles Auguste de Wijkerslooth de Weerdesteyn, seignieur de Schalkwijk cette année 1870.' Alleen hieruit is op te maken dat de woontoren in de 16e eeuw een keer is vernietigd. De restauratie van 1870 werd een paar jaar later door werkzaamheden die in feite neerkwamen op een verbouwing naar neogotische trant. De voet van de toren werd omgeven door een ombouwing. Hierin bevinden zich een halletje en twee gastvertrekken. Deze ombouw staat niet in verbinding met de eigenlijke toren. In 1875 werd ook een muur aangebracht rond het eiland waar het kasteel op staat, en de boerderij op de voorburcht werd afgebroken en vervolgens werd buiten de omgrachting weer een nieuwe boerderij gebouwd.

Afbeeldingen
- Kaart uit het kaartboek van het kapittel van St. Jan, uit 1609. HUA, Jan inv. nr. 328, nr. 76.- Tekening van Weerdesteyn, anoniem, ca. 1660. HUA, TA 1119-169.- Weerdesteyn gezien vanuit het westen, anonieme tekening in het Ridderhofstedenboek, ca, 1665. HAU, TA 1119-25 (Kooiman 1995, 477) .- Tekening van Weerdesteyn, gezien vanuit het oosten. Tekening toegeschreven aan Pieter Jan van Liender, 1781. HAU, TA 1957-1 (Kooiman 1995, 478) .- Kopie van een tekening, door L.P. Serrurier, ca. 1730. HUA, TA 1955.- Kadastrale minuut, 1828, gemeente Langbroek, Utrecht, Sectie B, blad 1, nr. 35 (http://watwaswaar.nl/#XI-TA-6-ed-1v-1-3LVY-1ykq---3Dy, geraadpleegd op 13-07-2010).- Plattegrond van Weerdesteyn op verschillende niveaus en een doorsnede door de toren. Tekeningen door R.G. Bosch van Drakestein naar J.M. Schrijver 1978 (Kooiman 1995, 480)- Google Earth foto, 2010, locatie terrein Weerdesteyn (Documentatiecentrum NKS, digitale documentatie).

Bronnen
S. Pieter, nr. 563 (1357 juli 16)

Literatuur
- Dekker, C., 1983, Het Kromme Rijngebied in de Middeleeuwen Stichtse Historische Reeks 9.- Ginkel-Meester, S. van, en Marinus Kooiman, 1990, Langbroek. Geschiedenis en architectuur Monumenten-inventarisatie provincie Utrecht, Zeist.- Kolman, C., B. Olde Meierink, R. Stenvert, 1996, Monumenten in Nederland. Utrecht, Zeist/Zwolle, 140.- Kooiman, M., 1995, 'Weerdesteyn', in: Olde Meierink, B., e.a., Kastelen en ridderhofsteden in Utrecht, Utrecht, 477-481.- Wittert van Hoogland, E.B.F.F., 1912, Bijdragen tot de geschiedenis der Utrechtsche ridderhofsteden en heerlijkheden, 's-Gravenhage, I, 355-368.

Documentatie
N.v.t.

Coördinaten
Coordinaten: 52° 0'40.21''N, 5°17'59.94''O
Kaartblad: 39A , x: 149.012, y: 446.982, precisie 3

Bescherming gebouw
Status:  (kasteel en poortgebouw)

Monumentnummer: 23913
 ODB Beschrijving: 'WEERDESTEYN, ridderhofstad, bakstenen TOREN XIII op omgracht terrein gelegen. Voorpoort met wapensteen 1642, neogotische toevoegingen aan terrassen. Zeer romantisch terrein'.

Bescherming terrein
Status:  (45646)

Bestemming
Bestemmingsplan: N (Voor deze locatie is geen bestemmingsplan voorhanden. Er is wel sprake van andere ruimtelijke plannen )Bron: www.ruimtelijkeplannen.ln Geraadpleegd WL 15-8-2011).)
Bestemming:  (Geen bestemmingsplan)

Auteur en datum
Auteur: M.D. Saan
Beschrijving gemaakt: 10-01-2001

Bouwhistorisch onderzoek RCE
N.v.t.

Archeologisch onderzoek RCE
N.v.t.

Overig onderzoek
Oktober 2001: Infrastructurele werken

Geomorfologische codering
2M14, Vlakte van ten dele verspoelde dekzanden (vervlakt door veen en/of overstromingsmateriaal).

Bodemkundige codering
Rn44C-III, Kalkloze poldervaaggronden; zware klei, prfielverloop 4.