Object
Barlham

Locatie
Adres:
Doetinchem
Gemeente
Provincie Gelderland

De burchtheuvel Barlham ligt tussen de Barlhammerweg en de linkeroever van Oude IJssel.

Typologie

Bij Barlham gaat het om een motte kasteel. Eliëns en Harenberg spreken van een motte-and-bailey kasteel.

Etymologie
De naam Barlham kan zijn afgeleid uit de elementen 'bar' en 'ham'. 'Bar' gaat terug op het Germaanse 'baza', wat kaal betekent. Een ham is een omheind stuk weiland of een kromming.

Huidige situatie
Tegenwoordig bestaat Barlham uit een omgrachte burchtheuvel. Die burchtheuvel is kunstmatig opgeworpen en is nu nog ongeveer 2 meter hoog. Het omgrachte terrein van de hoofdburcht is beplant met dennenbomen. Voor die burchtheuvel ligt een voorburcht, die ook omgracht is. De voorburcht is net iets hoger dan het maaiveld. Dichtbij het grachtenstelsel ligt nu een boerderij.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Tegenwoordig bestaat Barlham uit een omgrachte burchtheuvel. Die burchtheuvel is kunstmatig opgeworpen en is nu nog ongeveer 2 meter hoog. Het omgrachte terrein van de hoofdburcht is beplant met dennenbomen. Voor de burchtheuvel ligt een voorburcht, die ook omgracht is. De voorburcht is net iets hoger dan het maaiveld. Er staan geen middeleeuwse bouwwerken meer, maar funderingen ervan heeft men wel gevonden bij een opgraving in 1943.

Afmetingen
De gevonden fundering van de stenen bebouwing uit ca. 1200 meet ongeveer 19 bij 9 meter.

Oudste vermelding
Datum: 1178
Bron:

" "

In 1178 wordt in een oorkonde de eerst bekende bezitter van Barlham genoemd, Huboldus de Bernehamme.

Bezitsgeschiedenis
De eerst bekende bezitter van Barlham is Huboldus de Bernehamme. Hij wordt genoemd in een oorkonde uit 1178. Van zijn nakomelingen is weinig bekend. Met de dood van Aleid van Bernehamma in 1278 is het geslacht Van Bernehamme waarschijnlijk uitgestorven. Een dochter van Aleid en haar echtgenoot Willem, heer van Hernen, trouwde met Hendrik van Wisch. Barlham is op dat moment een Gelders leen. In 1428 is Barlham een Berghs leen. In 1428 wordt Giisbert van Broechuysen met het kasteel beleend. Barlham blijft in bezit van de familie Van Broechuysen tot 1579. In dat jaar wordt Agnees van Broickhuysen beleend met Barlham. Zij was de echtgenote van Herman van der Hell. De kleinzoon van dit echtpaar heeft Barlham kennelijk van de hand gedaan, want in 1644 wordt Joachim van Eck met het kasteel beleend, nadat hij het van zijn broer Zeger heeft geërfd. De familie Van Eck raakte echter in financiële problemen. In 1655 moest Barlham noodgedwongen overgedragen worden aan Hendrick Frederick Bentinck. Deze Hendrick draagt het goed op zijn beurt in 1665 over aan Everhard van Heeckeren tot Nettelhorst. In 1792 wordt Barlham door Geertruid Elisabeth Crommelin, weduwe van Derk Jan van Heeckeren tot Nettelhorst, verkocht aan Adolph Jacob Hendrik Christiaan Carel van Heeckeren. Deze nieuwe eigenaar verkocht Barlham al in 1798 weer aan Frederik Willem Teheodorus van Pallandt, die ook heer van Keppel was. Barlham bleef tot na de tweede wereldoorlog deel uitmaken van de goederen van Keppel. Na de oorlog kocht Rijnhard Bernhard baron van Lynden Barlham. Deze baron van Lynden was de echtgenoot van Ada barones van Pallandt. Zij verwierven zo Barlham uit de boedel van de ouders van Ada.

Bouwgeschiedenis
De oudste fase van Barlham bestond waarschijnlijk uit een motte met daarop een houten woontoren, die rond 900 werd gebouwd. Rond 1200 moderniseerde men het kasteel. Men verving toen de houten bebouwing door een rechthoekig gebouw van steen. Bij een opgraving in 1943 werd de bijna geheel bewaard gebleven fundering van dat bouwwerk blootgelegd. Barlham bestond toen uit een rechthoekig gebouw, dat was onderverdeeld in een groot en klein vertrek. Het gebouw lag met de brede zijde tegenover de voorburcht. Een kaart uit 1657 laat zien dat er toen op de voorburcht een poort met ophaalbrug aanwezig was. Achter de poort is een boerderij afgebeeld. Buiten de gracht staat een tweede boerderij aangegeven. Volgens de tekening van Jan de Beyer uit 1743 waren de gebouwen binnen de gracht opgetrokken in vakwerkbouw. Waarschijnlijk hebben de adellijke bezitters uiteindelijk niet meer zelf op Barlham gewoond, maar heeft het geheel gefunctioneerd als boerderijcomplex. Rond 1756 heeft men de gebouwen op de voorburcht gesloopt.

Afbeeldingen
-Kaart met Barlham in vogelvlucht. Tekening naar een kaart door H. van Gelder. RAG (Harenberg, 1993, 24).
-Barlham. Tekening door Jan de Beyer uit 1743. RKD (Harenberg, 1993, 25).
-Tekening van het grachtenstelsel van Barlham met daarop de fundering van de stenen bebouwing aangegeven. Gemaakt voor Schellart, A.I.J.M., 1955, Ronde burchten in Nederland I. (Eliëns en Harenberg, 1984, 78).
-Foto van het hoofdburchtterrein. Gemaakt door J. Harenberg (Eliëns en Harenberg, 1984, 80).

Literatuur
Braat, W.C., 1945, 'Twee vroegmiddeleeuwse burchten bij Keppel, II Barlham', in: OMROL, nr. XXVI, 17-23.
Eliëns, F.M. en J. Harenberg, 1984, Middeleeuwse kastelen van Gelderland. Rijswijk, 78-81.
Harenberg, J., 1993, Kastelen in oost-Gelderland. Kleine monumenten reeks. Zutphen, 23-27.
Ter Kuile, E.H., 1958, De monumenten van geschiedenis en kunst. Dl. III. Provincie Gelderland. Tweede stuk: het kwartier van Zutphen. 's-Gravenhage, 41.

Documentatie
?

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan: ?
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: Wendy Landewé
Beschrijving gemaakt: 31-10-2000

Bouwhistorisch onderzoek RCE
?

Archeologisch onderzoek RCE
?

Overig onderzoek
Opgraving in 1943 door W.C. Braat, Rijksmuseum voor Oudheden te Leiden.