Object
Mijdrecht, Huis / Proostenhuis / Huis (gezegd) ten Prooste

Locatie
Adres: N.v.t.
Mijdrecht
Gemeente De Ronde Venen
Provincie Utrecht

Huis te Mijdrecht heeft vermoedelijk gelegen ten oosten van de huidige Nederlands Hervormde kerk in Mijdrecht.

Typologie

Het Huis te Mijdrecht was een woontoren.

Etymologie
Mijdrecht (evenals Midreth, Myert en Mydrecht) is de naam van het noordelijk stroomgebied van een veenriviertje dat in de buurt van Kamerik zijn oorsprong vond. Het Huis te Mijdrecht wordt ook wel aangeduid als 'Proostenhuis', aangezien dit huis tot de bezittingen van de proost van het kapittel van de Sint Jan te Utrecht behoorde.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 15-7-2009

Er zijn geen zichtbare resten van het huis. Op de plaats waar het gelegen was liggen nu een verkeersweg, water en een spoorweg, die van elkaar worden gescheiden door groenstroken.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Bovengronds is er niets meer zichtbaar van het Huis te Mijdrecht. Er liggen nu op de plaats van het huis een water-, verkeers- en spoorweg, die van elkaar zijn gescheiden middels groenstroken.

Afmetingen
Op basis van de kadastrale minuut uit 1827 en een tekening uit ca. 1665 kunnen de volgende afmetingen worden geschat: de hoofdburcht is ca. 50 x 50 m, en de voorburcht ca. 20 x 50.

Fysisch-geografische situering
Tot de 11e eeuw: laagveenwildernis met kleine riviertjes. Na 1085 cope-ontginning. Waterland als gevolg van vervening en tenslotte is het gebied in de 19e eeuw opnieuw ingepolderd.

Oudste vermelding
Datum: 1532, 18 mei
Bron: Sententie van het Hof van Utrecht, RUA Kapittel van St. Jan. inv. nr. 941

Het huis te Mijdrecht wordt voor het eerst genoemd in 1532: ''t voirszeyde huys en is nyet alleen een huys van plaisantie'.

Bezitsgeschiedenis
Bisschop Koenraad van Utrecht (1076 - 1099) gaf in 1085 'een veenland in Midreth' aan het kapittel van St. Jan te Utrecht, als onderdeel van een ruilovereenkomst. De veenwildernis werd ontgonnen en bewoond. Het huis behoorde tot de persoonlijke bezittingen van de proost, vandaar ook de aanduiding 'Proostenhuis'. In 1633 verkocht proost Johan Albert Graaf van Solms-Braunfels de heerlijkheid te Mijdrecht aan mr. Nicolaas van Berck, waardoor de functies van proost en heer van Mijdrecht gescheiden werden. Het bezit van huis en heerlijkheid werden erfelijk. De proosdij bleef tot 1795 bestaan en werd in 1815 staatsdomein, omdat koning Willem I weigerde de kapittels opnieuw te erkennen. In 1872 werd het huis verkocht aan de Maatschappij tot Droogmaking van de plassen en de Ronde Venen te Mijdrecht.

Historische betekenis
Mijdrecht was het bestuurlijk centrum van het gebied van de proost en erkend als ridderhofstad.

Bouwgeschiedenis
Het is niet duidelijk wanneer en door wie het huis te Mijdrecht is gesticht. We horen pas iets over het huis in de zestiende eeuw. Waarschijnlijk is het huis in eerste instantie gebouwd als woontoren. In 1527 werd het in afwezigheid van de kastelein door brand gedeeltelijk verwoest. Het huis werd blijkbaar spoedig hersteld, want in 1536 werd het zonder problemen erkend als ridderhofstad. In 1572 ging het huis te Mijdrecht opnieuw in vlammen op, maar werd een paar jaar later weer herbouwd. Bij de taxatie die aan deze herbouw vooraf ging, werd het huis beschreven als het 'principael grote huys' dat grotendeels uitgebrand was. Een deel van de muren stond nog overeind. Op de hoek van de buitensingel stond een vierkante toren, en er was een voorburcht met een huis erop. Een tekening uit ca. 1665 geeft een goed beeld van het huis. Het bestond uit een woontoren, met een 16e-eeuwse aanbouw. Het huis stond op een omgracht terrein en ook de voorburcht was omgracht. Na 1665 komt het Huis te Mijdrecht niet meer in de geschreven bronnen voor (Mogelijk zijn er nog wel verwijzingen terug te vinden in de rekeningen).

Afbeeldingen
- Anonieme kaart uit 1591 van het gebied ten noordwesten van Utrecht. Het Huis te Mijdrecht staat vermeld als 'Proosthuis' HUA, TA 8 (Daniëls 1995, 326).- Anonieme gewassen krijttekening in het Ridderhofstedenboek, circa 1665. Tekst: 'Het Huys te Mydrecht, besitter Jacob van Berck'. HUA, TA 1119-23 (Daniëls 1995, 325).- Anonieme kaart uit 1591 van het gebied ten noordwesten van Utrecht, waarin ook Ter Meer gelegen was. Mijdrecht staat op de kaart vermeld als 'Proosthuiss', RAU TA 8(Daniëls 1995, 326).- Sepiatekening door A. Rademaker uit de eerste helft van de 18e eeuw. Tekst: '........Mijdrecht 1623'. Leiden U.B. Bodel Nijenhuis 309 II 36. - Gewassen pentekening door L.P. Serrurier, circa 1730. HUA M 1635.- Kadastrale minuut, 1827, gemeente Mijdrecht, sectie B, blad 1, nr 215. (http://watwaswaar.nl/#Se-Xo-6-ed-1v-1-2vjc-2Hom---zk, geraadpleegd op 11-03-2010)- Kadastrale minuut (1827) over Google Earth foto, 2009, Locatie terrein Huis te Mijdrecht. (NKS digitale documentatie)

Bronnen
Sententie van het Hof van Utrecht, RUA Kapittel van St. Jan. inv. nr. 941

Literatuur
- Bent, E.A.G. van den, en C.M.P.F. van den Broek, 1985, Mijdrecht, meer dan veen alleen, Mijdrecht.- Daniëls, A., 'Mijdrecht', in: B. Olde Meierink B. e.a., 1995, Kastelen en ridderhofsteden in Utrecht, Utrecht, 325-327.- Doeleman, F., 1982, De heerschappij van de proost van Sint Jan in de Middeleeuwen, 1085 - 1594, Zutphen, 42-44, 107 en 194 e.v.- Graaf, K. van der, R. Datema en K. Anderson, 1990, Landschapsplan en archeologie in de provincie Utrecht, Amsterdam, 228-231. RAAP-rapport 43. - Jordanov, M., 2011, Plangebied voormalig kasteel het Proostenhuis. Gemeente De Ronde Venen. Archeologisch vooronderzoek: een bureau- en inventariserend veldonderzoek (karterende fase). RAAP-rapport 2273, Weesp. [nog niet hier verwerkt d.d. juni 2011]- Palmboom, E.N., 1982, Het kapittel van Sint Jan te Utrecht (2 vols.), Amsterdam.- Wittert van Hoogland, E.B.F.F., 1912, Bijdragen tot de geschiedenis der Utrechtsche ridderhofsteden en heerlijkheden, 's-Gravenhage, 498 - 511.

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan: onbekend
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: A.W.E. Daniels
Beschrijving gemaakt: mei 1999

Archeologisch onderzoek RCE
Bureauonderzoek door RAAP in het kader van een inventarisatie in het kader van een landschapsplan voor de Provincie Utrecht in 1990.

Geomorfologische codering
B, Bebouwing.

Bodemkundige codering
lh, Bebouwing.