Coelhorst

VOLLEDIG [?]

Object
Coelhorst

Locatie
Adres: Coelhorsterlaan
Amersfoort
Gemeente Hoogland
Provincie Utrecht

Coelhorst was gelegen aan de Eem ten zuidwesten van Hoogland ten noordwesten van Amersfoort, aan de Coelhorsterlaan.

Typologie
Onbekend
Het is niet bekend hoe het middeleeuwse huis eruit heeft gezien.

Etymologie

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 01-08-2011

Huidige functie: Woning

Op de kasteelplaats staat het in 1952 op oude fundamenten herbouwde huis. Het huis wordt particulier bewoond.

Oudste vermelding
Datum: 22 februari 1254
Bron: OSU III, nr. 1321.

De oudste vermelding van het goed Coelhorst staat in een oorkonde uit 1254 (OSU III, nr. 1321) en luidt: 'Dictus vero Adam contulit in feudum curtim in Colhurst'. Op dit goed kan toen al een huis gestaan hebben, maar of dat ook werkelijk het geval was is niet duidelijk.

Bezitsgeschiedenis
De vroegste vermelding van Coelhorst dateert uit 1254. Op 22 februari van dat jaar bemiddelt de bisschop van Utrecht in een conflict tussen Adam van Lockhorst en zijn oom Jan van Lockhorst over de verdeling van de goederen van de Lockhorsten in Eemland. Daarbij geeft Adam de hof in Coelhorst met al zijn toebehoren in leen aan de kinderen van zijn oom. Zij hoeven daarbij geen 'heergewaad' te betalen. Coelhorst was een allodiaal goed. Rond 1270 draagt (dezelfde?) Jan van Lockhorst de hof in leen op aan de graaf van Gelre. In het begin van de 14de eeuw waren de Lockhorsten door schulden gedwongen een deel van hun bezit te verkopen. Coelhorst werd daardoor in 1325 verkocht aan de heer van Abcoude. In 1360 geven Gijsbrecht van Abcoude en zijn zoon Zweder de hofstede te Coelhorst en de naastgelegen landerijen in leen aan de stad Amersfoort, in de persoon van burgemeester Nicolaas Ghelen. Het goed is in de 14de of 15de eeuw erg versnipperd geraakt en verschillende goederen komen onder de naam Coelhorst voor in belastingregisters. In de 17de eeuw zijn deze verspreide bezittingen weer in één hand gekomen: vanaf 1615 (door huwelijk de ene helft) en in 1628 (door aankoop van de andere helft) aan Jacob van Westrenen. In 1751 vererft het goed op broer en zus Jacob en Theodora Dierout, die het in 1759 verkopen aan Everard Bonifacius Wittert van Hoogland. Hij verkoopt in 1777 Coelhorst aan Vincent Maximiliaan van Tuyll van Serooskerken. Het landgoed vererft in 1957 op Henri Charles Beelaerts van Blokland. Het landgoed is in 1979 verkocht aan de gemeente Amersfoort, maar het huis wordt nog steeds bewoond door een lid van de familie Beelaerts.

Bouwgeschiedenis
De vroegste vermelding van Coelhorst dateert uit 1254. Op 22 februari van dat jaar bemiddelt de bisschop van Utrecht in een conflict tussen Adam van Lockhorst en zijn oom Jan van Lockhorst over de verdeling van de goederen van de Lockhorsten in Eemland. Daarbij geeft Adam de hof in Coelhorst met al zijn toebehoren in leen aan de kinderen van zijn oom. Zij hoeven daarbij geen 'heergewaad' te betalen. Het is onbekend of er toen ook al sprake was van een versterkt huis. Het is niet bekend hoe het oudste huis Coelhorst eruit heeft gezien. Er zijn een aantal 18de-eeuwse afbeeldingen die kopieën zijn van verloren gegane vroeg 17de-eeuwse afbeeldingen. Als deze betrouwbaar zijn en inderdaad Coelhorst afbeelden, dan bestond het huis in het eerste kwart van de 17de eeuw uit een groep gebouwen die meer weg heeft van een boerderij met bijgebouwen dan van een kasteel. Uit de 17de eeuw dateert tevens een fantasietekening van M. Brouërius van Nidek die een groot middeleeuws kasteel weergeeft. Tot slot is er een tekening van het huis op een landmeterskaart uit 1667 en dit is vermoedelijk de eerste tekening die een betrouwbare afbeelding van het huis geeft. Het gaat om een L-vormig gebouw bestaande uit twee haaks op elkaar staande vleugels van ongelijke lengte, beide van twee bouwlagen onder haaks op elkaar staande zadeldaken tussen topgevels. Midden in de korte vleugel bevindt zich de ingang. In de oksel tussen de twee vleugels staat een hoog opgaande veelhoekige toren. Het geheel lijkt deel uit te maken van een groter complex waarin nog twee bijgebouwen en een poort zijn te herkennen. Uit circa 1730 dateert een tekening van Serrurier naar Pronk van de kapel te Coelhorst met op de achtergrond het huis. Het huis bestaat dan nog maar uit één rechthoekig gebouw met een schilddak. In één van de lange gevels bevindt zich in het midden een risaliet, die eindigt in een zogenaamde Vlaamse gevel. Dit is het gebouw zoals het er tot 1914 stond. In die tijd was het gebouw wit gepleisterd en lag de entree ingeklemd tussen twee vijfhoekige torentjes, vermoedelijk een wijziging van de 18de-eeuwse middenrisaliet. In 1914 is het gebouw uitgebreid naar ontwerp van de architecten M.A. en J. Van Nieukerk. Het eerste plan ging uit van een symmetrische uitbreiding naar twee zijden, maar het werd uiteindelijk alleen een uitbreiding aan de rechterzijde, waardoor een onregelmatige plattegrond ontstond.In 1940 is het huis verwoest omdat het in het schootsveld stond. Het is in 1952 herbouwd.

Ansicht: collectie NKS