Object
Beesde, De / Huize Cammingha

Locatie
Adres: Camminghalaan 36, 3981 GH Bunnik
Bunnik
Gemeente Bunnik
Provincie Utrecht

De Beesde is gelegen in een waard van de Kromme Rijn, achter de boerderij Beesde, aan de Camminghalaan te Bunnik.

Typologie

De Beesde is een zaaltoren, waarvan niet geheel vaststaat of deze vrij stond of onderdeel uitmaakte van een groter geheel (een staande tand aan noordzijde wijst op zijn minst op plannen voor een mogelijke uitbreiding).

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 1-08-2011

De 14de-eeuwse woontoren is nog steeds aanwezig. Het huis heeft zowel aan de west- als de noordzijde een latere aanbouw.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:

De zaaltoren, in eerste aanleg daterend uit de 14de of 15de eeuw, is nog grotendeels intact. Aan de noordwest- en zuidwestzijde zijn uitbreidingen gerealiseerd.

Afmetingen
Door het ontbreken van oud kaart- en topografisch materiaal is niet na te gaan hoe de oorspronkelijke vorm van het terrein is geweest en of er sprake was van een voorburcht. Op dit moment zijn geen grachten meer aanwezig.

Fysisch-geografische situering
Zoals vermeld in Archis: geomorfologie - Rivierdalbodem, laaggelegen, bodemkunde - Bebouwing.

Oudste vermelding
Datum: 1395, 21/12
Bron: RAU, St. Laurensabdij Oostbroek te De Bilt, inv.nr. 12, fol. 108.

"'Gherydts hoffstede van Beessde'"

21 december 1395: 'Item die lege Enge is beneden en naast gelegen Gherydt van Beessde. Item een morgen ligt aen Gherydts hoffstede van Beessde'.

Bezitsgeschiedenis
De vroegste vermelding van een Beesde dateert uit 1395. Gesproken wordt over Gherydt van Beessde. Margaretha van Beesde, gehuwd met Frederik de Voogd van Rynevelt, overleed in 1564 en het huis vererfde op hun dochter Beatrix. Zij bracht het huis in de familie van haar echtgenoot Adriaan de Wael van Vronestein. Door het huwelijk van hun achterkleindochter Beatrix met Balthasar van Bueren, kwam het huis in diens familie. Na het kinderloos overlijden van hun kleinzoon kwam het huis in bezit van Petronella van Bueren, die het huis bracht in de familie van haar man Wytze van Cammingha. De nieuwe benaming 'Cammingha' voor de Beesde vindt zijn oorsprong in dit huwelijk. In 1773 is het huis verkocht aan mr. Jan de Pesters. Hun achterkleindochter Coenradina de Pesters huwde in 1885 Gijsbert baron van Hardenbroek en bracht het huis in diens familie. In 1923 verkocht Gijsbert het huis aan Frans de Wetstein Pfister, die echter al drie jaar na de koop overleed. Het huis vererfde op zijn weduwe Caroline. In 1958 verkocht zij het huis aan mevrouw A.P. Peek-van Zijl, wier familie het huis nog steeds bezit. Opmerkelijk is dat De Beesde niet als ridderhofstad werd erkend. In een lijst van adellijke huizen uit het begin van de 17de eeuw wordt het derhalve aangeduid als 'camer', een gebruikelijke aanduiding in die tijd voor niet-ridderhofsteden.

Bouwgeschiedenis
Het huis is vermoedelijk op het einde van de 14de of het begin van de 15de eeuw gebouwd als een woontoren, dicht langs de Kromme Rijn. Het huis had aan de ene zijde de Kromme Rijn als verdedigingsgracht en aan de andere zijden waren vermoedelijk grachten gegraven. De ingang met brug zal vermoedelijk aan de westzijde hebben gelegen. Aan de noordzijde bezit het gebouw een (dichtgemetselde) deuropening op de begane grond en de verdieping (de toegang op kelderniveau is mogelijk niet oorspronkelijk). Tevens bevat de muur hier een staande tand en de fundering loopt aan deze zijde enige meters naar het noorden door. Hierdoor bestaat de indruk dat het gebouw aan deze zijde ooit groter is geweest, of dat bij de bouw rekening is gehouden met een uitbreiding die nooit heeft plaatsgevonden. Aan de westzijde is in het begin van de 18de eeuw in opdracht van de Cammingha's een dwarsvleugel gebouwd met daarin een trappenhuis en een berging. Aan de noordzijde is in de 19de eeuw een woonvleugel gebouwd, de voormalige tuinmanswoning. In 1965-66 is het huis gerestaureerd naar ontwerp van de architect W. Stooker. Daarbij werd de tuinmanswoning geheel herbouwd en met een verdieping verhoogd en werd ook de berging aan de westzijde van de 18de eeuwse vleugel verhoogd. Over het bestaan van een voorburcht is door het ontbreken van archief- en topografisch materiaal niets bekend. Voor de tuin is in 1966 een plan ontworpen door de tuinarchitect B.J. Galjaard.

Afbeeldingen
- Foto van Huis De Beesde vanuit het oosten gezien, door G.Th. Delemarre uit 1955. [RMZ-neg-47216] (Hermans 1995, 126). - Foto van Huis De Beesde na restauratie van 1965 vanuit het noorden gezien, door H. Bol uit 1995. (Hermans 1995, 127).

Bronnen
N.v.t.

Literatuur
N.N. (1959), 'Het kasteel Beesde in Bunnik', Cobouw, 6 november 1959, derde blad, pagina 1. 'Het kasteel Beesde in Bunnik', in: F.W. van Gulick red., Nederlandse kastelen en landhuizen, s.l. s.a., pag. 225-230. Hermans, T., 'De Beesde', in: B. Olde Meierink e.a., 1995, Kastelen en ridderhofsteden in Utrecht. Utrecht, 126-128. Stooker, W., 1967, 'Cammingha te Bunnik (I)', Tussen Rijn en Lek 1(1967)2, pag. 3-5. Stooker, W., 1967, 'Cammingha te Bunnik (II)', Tussen Rijn en Lek 1(1967)3, pag. 2-4. Stooker, W., 1967, 'Cammingha te Bunnik (III)', Tussen Rijn en Lek 1(1967)4, pag. 7-12.

Documentatie
Onderzoek van de architect W. Stooker uit 1966 (zie lit. opg.)

Coördinaten
Coordinaten: 52° 4'19.76''N, 5°11'48.36''O
Kaartblad: 32C , x: 141.944, y: 453.781, precisie 3

Bescherming gebouw
Status:

Monumentnummer: 11271
 ODB (Kich.nl): 'CAMMINGHA, hoog, waarschijnlijk XVII HUIS met aan de noordzijde een topgevel. Inwendig gaaf bewaard'.

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan: J
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: D.B.M. Hermans
Beschrijving gemaakt: 20-1-1999

Bouwhistorisch onderzoek RCE
N.v.t.

Archeologisch onderzoek RCE
N.v.t.

Overig onderzoek
N.v.t.

Geomorfologische codering
2R8, Rivierdalbodem, laaggelegen

Bodemkundige codering
|h Bebouwing