Object
Nijenstein

Locatie
Adres: N.v.t.
Hagestein
Gemeente Vianen
Provincie Utrecht

Het kasteel was gelegen ten zuid-oosten van het stadje Hagestein, aan de Nijensteinseweg, net achter een boerderij.

Typologie

Het is onbekend tot welk kasteeltype het middeleeuwse kasteel Nijenstein kan worden gerekend.

Etymologie
De betekenis is waarschijnlijk het nieuwe stenen huis. 'Nijen' duidt op nieuw en 'stein' betekent een stenen huis.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 2-4-2009

Van het kasteel is niets meer te zien. Op de plek waar het kasteel gelegen was, bevinden zich nu weiland en akkers.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Het middeleeuwse kasteel is niet meer herkenbaar in het landschap. Er is nu sprake van een weiland. Mogelijk zijn er nog middeleeuwse fundamenten in de bodem bewaard gebleven.

Afmetingen
Het kasteelterrein van de hoofdburcht mat 65 x 75 m. incl. de buitenste grachten. De hoofdburcht mat 13 x 24 m. De afmetingen zijn afgeleid van de kadastrale minuut van 1822.

Fysisch-geografische situering
Zoals vermeld in Archis: geomorfologie - Rivieroeverwal, geologie - Kalkhoudende poldervaaggronden; lichte zavel, profielverloop 5.

Oudste vermelding
Datum: 9-11-1359
Bron: Kort 1989, 262 (LRK 50, fo 44v, 219).

"Een citaat van de oudste vermelding is niet door Kort gegeven."

De tekst van de oudste vermelding is niet bekend.Duidelijk is wel dat de heer van Arkel na de zoen als eigenaar van het goed wordt vermeld.

Bezitsgeschiedenis
In 1359 werd een heer van Arkel als eerst bekende heer van het goed Nijenstein genoemd (Kort 1989). Er is weinig bekend over latere bewoners/eigenaren. In de 17de eeuw is het kasteel in eigendom van het geslacht Camons (mondelinge mededeling B. Olde Meierink).

Bouwgeschiedenis
In 1359 wordt Nijenstein voor het eerst genoemd, maar hoe lang het kasteel toen bestond is niet bekend. In 1448 is er sprake van 'het goed Nijensteyne met de molenwerf en toebehoren'. Er wordt dan geen melding gemaakt van een huis of hofstede. Het kan zijn dat het kasteel is beschadigd tijdens de Arkelse oorlog aan het begin van de 15de eeuw, alhoewel het kasteel door Waale niet wordt genoemd. Rond 1740 tekent Jan de Beyer het huis 'Nieuwenstein'. Het is een rechthoekig huis van twee bouwlagen onder een schilddak. Het muurwerk bevat speklagen en de architectuur is 16de- of 17de-eeuws. Voor het huis bevindt zich een voorplein met aan de noordzijde een koetshuis. Het terrein is toegankelijk via een vierkant poortgebouw. Op de kadastrale minuut van 1822 is te zien dat het koetshuis is gesloopt en dat het huis zelf, gelegen aan de westzijde van een trapeziumvormig terrein, aan de noordzijde is uitgebreid met een aanbouw. Van een eventuele voorburcht zijn dan geen sporen meer te zien. Volgens Van der Aa is het huis in 1834 gesloopt en bevatte het een 'zwarte en sierlijke voorpoort'. Dit poortgebouw was mogelijk het restant van het middeleeuwse kasteel.

Afbeeldingen
- Gravure door H. Spilman naar Jan de Beijer (C. Van Groningen 1989, 156). - Kadastrale minuut, gemeente Hagestein, 1822, Zuid-Holland, sectie B, blad 02, nr 489-491 (http://watwaswaar.nl/#VE-SO-6-ed-1v-1-----Hu, geraadpleegd op 12-03-2010).- Kadastrale minuut (1822) over Google Earth foto, Locatie Nijenstein. (NKS digitale documentatie)

Bronnen
-Kort, J.C., 1989, Repertorium op de lenen van de heren van Cuyk, Ons voorgeslacht, maandblad van Zuidhollandse vereniging voor genealogie, jaargang 44, 262 en 289.

Literatuur
-Van der Aa, 1846, Aardrijkskundig Woordenboek der Nederlanden, deel 8, 116. [klopt niet!]

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan: J (Voorontwerp bestemmingsplan landelijk gebied 2008)
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: Annemiek te Stroete
Beschrijving gemaakt: 12-11-2002

Archeologisch onderzoek RCE
2008 - aan de hand van kaartmateriaal AMK terrein aangepast.

Geomorfologische codering
3K25, Rivieroeverwal.

Bodemkundige codering
Rn15A-VI, Kalkhoudende poldervaaggronden; lichte zavel, profielverloop 5.