Essenstein

VOLLEDIG [?]

Object
Essenstein

Locatie
Adres: Lekdijk 5-7
Everdingen
Gemeente Vianen
Provincie Utrecht

Essenstein was gelegen aan de Lekdijk ten oosten van het dorp Everdingen.

Typologie

De typologie van het middeleeuwse huis Essenstein is onbekend.

Etymologie
Mogelijk is het huis genoemd naar de nabijgelegen 'Gouwenes'. Het gedeelte 'stein' in de naam duidt erop dat het hier ging om een stenen huis.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 16-7-2009

Op de plek van het voormalige kasteel staat nu een zeventiende-eeuws huis. Het huidige gebouw dateert uit de zeventiende eeuw en is het voorhuis van een boerderij, waarvan het bedrijfsgedeelte in de jaren zestig van de 20ste eeuw is afgebroken.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Van het middeleeuwse huis zijn geen resten bewaard gebleven. Op de plek van het vroegere kasteel staat nu een zeventiende-eeuwse boerderij die onder Rijksbescherming staat.

Afmetingen
De afmetingen van het middeleeuwse huis zijn onbekend. Op de kadastrale minuut zijn wel de mogelijke sporen van een eventuele omgrachting te herkennen, maar dat is niet met zekerheid te zeggen (de percelen 331 t/m 333?). Aangezien het ook maar om sporen van een omgrachting gaat, zijn de afmetingen niet te reconstrueren op basis van de kadastrale minuut. Die perceelnumers liggen wel erg ten zuiden van de archis waarneming (die de percelen 434-437 beslaan) percelen 358 - 362bis

Fysisch-geografische situering
Zoals vermeld in Archis: geomorfologie - Vlakte van Doorbraakafzettingen, geologie - Kalkhoudende poldervaggronden; lichte zavel, profielverloop 5.

Oudste vermelding
Datum: 1417
Bron: Van Groningen 1989, 235

Gijsbert van Culemborg wordt in 1417 beleend met: 'het huis ende hofstad ten Esschensteijn'.

Bezitsgeschiedenis
Het kasteel Essenstein is een leen van de heren van Culemborg. Het leen was steeds in handen van de bastaarden van de heren van Culemborg. In 1417 wordt Gijsbert van Culemborg ermee beleend. Zijn kleinzoon Hubert gebruikt voor het eerst de geslachtsnaam 'van Essenstein', net als diens zoon Zweder van Essenstein. Zweder is zelf kinderloos gebleven en na zijn dood in 1517 komt Essenstein in het bezit van Jan van Meerten Ernstsz, de neef van Zweder. Het kasteel blijft in handen van de familie van Meerten tot in de zeventiende eeuw, dan worden Maarten van der Meer en diens zoon Johannes van der Meer als eigenaren vermeld. In de achttiende eeuw wordt 'ridderhofstadt Essensteijn' nog wel vermeld, maar het is dan nog slechts een boerderij.

Historische betekenis
Essenstein was een ridderhofstad.

Bouwgeschiedenis
Het kasteel wordt voor het eerst vermeld in 1417, maar hoelang het kasteel toen al bestond is niet bekend. In de zeventiende eeuw is er een nieuw gebouw op de plaats van het kasteel gekomen, dus dat zal voor die tijd afgebroken zijn.

Afbeeldingen
- Opmetingen van de boerderij aan de Lekdijk 7 (afgebeeld in Van Groningen 1989, 234-235).- Kadastrale minuut, gemeente Everdingen (Zuid-Holland), 1822, Sectie A, blad 02, de percelen 360-362. (http://watwaswaar.nl/#W4-SO-8-ed-1v-1-3Dbs-1tku---F4, geraadpleegd op 08-03-2010)- De percelen 360-362 geven een gaaf omgracht terrein aan. Dat is niet wat hier eerder besproken is en komt ook niet overeen met de locatie van de archis-waarneming. Ik zou zeggen percelen 434-437.- Google Earth foto, 2010, Locatie Essenstein. (NKS digitale documentatie)

Bronnen
-Kort, J.C., 1987, Repertorium op de lenen van de hofstede Culemborg 1251-1648, Ons voorgeslacht, maandblad van Zuidhollandse vereniging voor genealogie, jaargang 42, nr. 368-378.-Sloet, L.A.J.W., 1872-1876, Oorkondeboek der graafschappen Gelre en Zutphen tot op den slag van Woeringen 5 juni 1288, 's-Gravenhage, 708.

Literatuur
-Groningen, C. van, 1989, Monumenten van Geschiedenis en Kunst, De Vijfheerenlanden. Den Haag, 234-236.-Essenstein in de toelichting bij de uitgegeven kadastrale minuutplannnen, p. 49, no. A361bis.

Documentatie

Bescherming gebouw
Status:

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan: J (Bestemmingsplan Landelijk Gebied: in herziening)
Bestemming:
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: Annemiek te Stroete
Beschrijving gemaakt: 12-11-2002

Bouwhistorisch onderzoek RCE

Archeologisch onderzoek RCE

Overig onderzoek

Geomorfologische codering
2M29, Vlakte van Doorbraakafzettingen.

Bodemkundige codering
Rn15A-VI, Kalkhoudende poldervaggronden; lichte zavel, profielverloop 5.

Basisregistratie - er zijn in ieder geval gegevens over naam en locatie van het object, en verwijzingen naar de beschikbare afbeeldingen, literatuur, documentatie en bronnen. Aan de hand van deze informatie kan eenieder die geïnteresseerd is zich gaan verdiepen in het desbetreffende kasteel. Het is de bedoeling dat deze basisregistratie-beschrijvingen in de toekomst tot volwaardige beschrijvingen worden uitgebreid.
In bewerking - de beschrijvingen zijn veelal voorzien van meer uitgebreide informatie over de geschiedenis en bouwgeschiedenis van het kasteel. Deze beschrijvingen zijn echter nog niet door de wetenschappelijke redactie van het Kastelenlexicon gezien, of moeten nog bijgewerkt worden naar aanleiding van redactie-opmerkingen.
Volledig - deze beschrijvingen zijn door de redactie gezien en goedgekeurd.