Wijnestein

VOLLEDIG [?]

Object
Wijnestein

Locatie
Adres: N.v.t.
Nieuwegein
Gemeente Nieuwegein
Provincie Utrecht

Wijnestein is gelegen ten zuiden van de Overeindseweg, direct ten oosten van het fort Jutphaas, tussen het fort van Jutphaas en de Plettenburgerbaan.

Typologie

Op basis van archeologisch weerstandsonderzoek is vastgesteld dat Wijnestein vroeg in zijn geschiedenis vermoedelijk een zaaltoren is geweest.

Etymologie
Het is niet bekend waar de naam Wijnestein vandaan komt.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 25-02-2009

Van kasteel Wijnestein rest tegenwoordig enkel het ronde, verhoogde kasteelterrein. Het terrein ligt ingeklemd tussen fort Jutphaas in het westen en een bedrijventerrein in het oosten.

Oudste vermelding
Datum: 1382
Bron: Muller Fz. 1889-1891, Registers en rekeningen, deel 2, 671.

"'een huys ende een hoeve lants, ghelegen in den kerspel van Jutfaes ter naescap van Scalcwijc'."

De oudste vermelding van Wijnestein stamt uit 1382. Floris van Jutphaas houdt 'een huys ende een hoeve lants, ghelegen in den kerspel van Jutfaes ter naescap van Scalcwijc' in leen van de bisschop van Utrecht. (Muller Fz. 1889-1891, dl 2, 671) In 1394 wordt voor het eerst de naam van het huis, Wyndenstein, gegeven.

Bezitsgeschiedenis
Wijnestein wordt voor het eerst genoemd in 1382, wanneer Floris van Jutphaas het huis en het bijbehorende goed in leen houdt van de bisschop van Utrecht. Hij droeg het in 1416 overdroeg aan zijn schoonzoon Willem van Lockhorst, die het op zijn beurt in 1422 over aan Alert van den Wael, een familielid van zijn schoonmoeder Wendelmoede van den Wael. In 1430 vererfde Wijnestein op Alerts zoon Willem, en in 1434 op zijn broer Herberen. In 1445 kwam het vervolgens weer in handen van de dochter van Floris van Jutphaas, Agnes van Jutphaas, en haar man Willem van Lockhorst. Zijn droegen het in 1450 over aan Bartholomeus van Jutphaas, wiens zoon Floris er in 1457 mee beleend werd, hoewel hij nog minderjarig was. Vermoedelijk is Wijnestein in de Stichts-Hollandse oorlog van 1481-1483 verwoest. Floris deed het in 1500 van de hand, en na nogmaals van eigenaar te zijn gewisseld, kwam het in 1508 in handen van Henrick Taets. Het vererfde op zijn neef Johan van Eck, maar Henrick's zonen, Bartholomeus en Henrick vochten deze vererving aan. Uiteindelijk kwam het huis in handen van Henrick. In deze periode raakte het huis in verval, mede doordat Henrick zich op Werkendam vestigde. Uiteindelijk werd het in 1606 verkocht aan Peter van der Burg en zijn vrouw Delania van Sneek. Het vererfde in 1627 op hun oudste zoon François, en na diens dood in 1648 op de tweede zoon Peter. Peter liet op zijn beurt het huis na aan zijn weduwe en twee zonen, Peter en Cornelis François. Na de dood van zijn moeder in 1703 en van zijn broer in 1705 kwam het huis in handen van Cornelis François. Hij was de laatste eigenaar die het huis ook bewoonde. Het vererfde op verre familieleden die het huis verder lieten vervallen. Uiteindelijk kwam het in handen van Margareta Maria van der Burg, die het bij haar dood in 1742 naliet aan een groep neven en nichten. Zij verkochten het in 1753 aan Jan Jacob de Geer van het naburige Rijnhuizen. Het jaar daarop liet deze Wijnestein slopen.

Bouwgeschiedenis
De oudste vermelding van Wijnestein dateert uit 1382. Het huis zal dan ook voor die tijd gebouwd zijn, al weten wij niet hoe het er toen uitzag.Archeologisch weerstandsonderzoek heeft in 1989 aangetoond dat Wijnestein vermoedelijk op een gegeven moment een zaaltoren is geweest met twee vertrekken, de een 5 x 5 m. binnenwerks, de ander 5 x 8 m. Het huis is vervolgens, vermoedelijk aan het eind van de veertiende eeuw of het begin van de vijftiende, verbouwd naar het huis zoals het is afgebeeld op de kaart van de zeventiende-eeuwse landmeter Verstralen en de tekening van Roelant Roghman. Het huis bestond toen uit twee rechthoekige bouwblokken, evenwijdig aan elkaar, met evenwijdige zadeldaken tussen bakstenen trapgevels, met aan de westzijde nokschoorstenen. Beide bouwblokken bestonden uit twee woonlagen en een onderhuis. Het achterste bouwblok was aan de westzijde langer dan het voorste, waardoor het mogelijk was op de noordwesthoek een kleine binnenplaats aan te leggen. Vermoedelijk is het zuidelijke bouwdeel de oudste fase. Daarvoor is een kleiner rechthoekig bouwdeel geplaatst aan de noordzijde. In het eerste kwart van de zeventiende eeuw is nog een verbouwing uitgevoerd, zoals af te leiden valt uit de aanwezigheid van een versierde toegangspoort met geblokte pilasters, fries en een gebroken halfrond fronton. Uiteindelijk is het huis in 1754 gesloopt.