Vredenburg

BASISREGISTRATIE [?]

Object
Vredenburg

Locatie
Adres: Op de plaats van het Muziekcentrum Vredenburg en het plein Vredenburg
Utrecht
Gemeente Utrecht
Provincie Utrecht

Vredenburg was gelegen op de plek van het voormalige Muziekcentrum Vredenburg en het plein Vredenburg in de stad Utrecht.

Typologie

De Vredenburg was een vrijwel vierkant kasteel.

Etymologie
De Vredenburg heeft deze naam gekregen omdat het kasteel bedoeld was als een dwangburcht : hij moest ervoor zorgen dat de vrede in Utrecht gehandhaafd bleef.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 28-02-2001

Huidige functie:

Van kasteel Vredenburg is boven de grond niet veel meer zichtbaar. Er rest nog een deel van de noord-oostelijke toren met een groot schietgat, een deel van de muur ten zuiden daarvan en een muur van een zeskantige geschutskelder. Onder de grond zijn nog wel resten aanwezig. De plattegrond van de zuidoostelijke toren is in het plaveisel van het plein aangegeven.

Oudste vermelding
Datum: 1528, 24 okt??
Bron:

Bezitsgeschiedenis
Kasteel Vredenburg werd in 1529 gebouwd in opdracht van keizer Karel V. Hij legerde een Spaans garnizoen in. Na zijn troonsafstand kwam het kasteel in 1556 in handen van zijn zoon Philips II. De Utrechtse burgers kwamen echter in opstand tegen de Spaanse overheersing, en in 1576 werd de Vredenburg belegerd. Het Spaanse garnizoen gaf zich in februari 1577 over. De burgers van Utrecht begonnen daarop eigenmachtig de Vredenburg af te breken., en het stadsbestuur slaagde er niet in deze sloop tegen de houden. Daarop werd besloten de onderdelen voor de sloop te verkopen. Alleen het westgedeelte bleef gespaard, omdat dat deel uitmaakte van de stadsversterking. Dit is in 1913 afgebroken.

Historische betekenis
De Vredenburg was een dwangburcht.

Bouwgeschiedenis
In 1528 kreeg Rombout II Keldermansn de opdracht tot de bouw van een kasteel op de noordwesthoek van de stad Utrecht. Van zijn hand is een plattegrond bewaard gebleven die laat zien wat zijn plannen waren. Dit is niet de eerste plattegrond die hij maakte, zoals blijkt uit de opmerking van Lauren du Blioul die hem kwam controleren in opdracht van Antonie van Lalaing, de stadhouder. Op de overgeleverde plattegrond is te zien dat de noordzijde van het kasteel niet evenwijdig gebouwd zou gaan worden aan de zuidzijde. Deze aanpassing was nodig om te voorkomen dat er een huizen afgebroken zouden moeten worden. Bovendien moest er rekening gehouden worden met de gebouwen van Johannieterklooster die zich al op het kasteelterrein bevonden. Uiteindelijk werd er in 2529 begonnen met de bouw van een vrijwel rechthoekig kasteel, met torens op de hoeken. De twee torens aan de zijde van de stad (de oostzijde van het kasteel) hadden de vorm van een lindeblad. De westzijde van het kasteel maakte deel uit van de stadsmuur, en het was de bedoeling van Rombout Keldermans dat de twee torens aan deze zijde van het kasteel verder uit zouden steken dan de andere torens in de stadsmuur. Het afbreken en herbouwen van deze zijde van het kasteel zou echter veel tijd en geld kosten. De kapitein van het kasteel, Jan van Termonde, wilde het kasteel echter zo snel mogelijk verdedigbaar maken, en de muur behouden. Voorlopig won Jan van Termonde. In de noord- en zuidzijde van het kasteel werden zeskantige geschutskelders aangebracht. Deze waren, net als de rest van het kasteel, diep gegrondvest op een zandlaag, terwijl hun aanbouwen 1,5 m minder diep gegrondvest waren op klei. Dit leidde tot het verzakken van de aanbouwen, wat weer tot gevolg had dat de koepels van de geschutskelders instortten. Dit is waarschijnlijk de reden dat ze nooit in de west- en oostzijde van het kasteel zijn aangebracht. Na de dood van Rombout Keldermans op 15 december 1530, nam Laurens Keldermans zijn taak over. Na zijn dood nam in 1534 Marcelis Keldermans, mogelijk een neef van Laurens, het stuur over. In vergelijking met de drie voorgaande jaren, werd er in 1534 veel werk verzet. De bouwvallige stadsmuur, die de westzijde van het kasteel vormde, werd in dat jaar vervangen door een nieuwe, beter gebouwde kasteelmuur. De toren werden tot hun definitieve hoogte opgebouwd. Ze kregen tijdelijke kappen van riet. Het was de bedoeling dat deze op den duur vervangen zouden worden door de definitieve, hoge spitsen, maar dit is nooit gebeurd. In 1543 vond de laatste strijd plaats tussen de Habsburgers en de hertog van Gelre en de stad Utrecht had een goede verdediging nodig. De tijdelijke kappen van de torens werden daarom vervangen door geschutsplatforms. In 1576 hadden de Spanjaarden het geduld van de Utrechter uitgeput. Zij kozen de kant van Oranje en belegerden het kasteel. Na de eervolle overgave van de Spanjaarden in 1577 werd begonnen met de afbraak van het kasteel. Katrijn van Leemput en een groep vrouwen zouden er volgens de legende mee begonnen zijn. Het kasteel schijnt in 1588 al verdwenen te zijn, wat af valt te leiden uit het feit dat er dan op de plaats van het kasteel een veemarkt gehouden wordt. De westelijke zijde bleef echter behouden, omdat die deel uitmaakte van de stadsmuur. De resten hiervan werden pas in 1913 opgeruimd. De gedeeltes die nog ondergronds aanwezig waren, zijn in 1976 grotendeels opgeruimd om plaats te maken voor het Muziekcentrum Vredenburg. Er resten nog een deel van de noord-oostelijke toren met een groot schietgat, een deel van de muur ten zuiden daarvan en een muur van een zeskantige geschutskelder