Object
Vliet, Hofstede te

Locatie
Adres: N.v.t.
Lopikerkapel
Gemeente Lopik
Provincie Utrecht

Hofstede te Vliet was gelegen op enkele honderden meters ten westen van Huis te Vliet, dat gelegen was ten westen van Lopikerkapel, tussen de Lopikerweg-Oost in het in zuiden en de Achterdijk in het Noorden.

Typologie

Hofstede te Vliet was een omgracht adellijk huis, waarvan de status en het uitzien nog onduidelijk zijn. Het bestond uit een twee rechthoekige terreinen, gescheiden door een sloot. Beide terreinen waren voorzien van een ringmuur. Op het grootste terrein stond in een hoek het huis, de zgn. stenen kamer. De terreinen waren om sloten door twee grachten, een ovale aan de buitenkant en een rechthoekige aan de binnenkant, met een aarden wal ertussen. Dit alles maakt Hofstede te Vliet tot een adellijk huis.

Etymologie
Hofstede te Vliet dankt waarschijnlijk zijn naam aan het geslacht Van (den) Vliet, maar het is ook mogelijk dat de hofstede direct naar de waterrijke omgeving genoemd is.

Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 20-3-2009

De hofstede is vrijwel geheel verdwenen. Er zijn in het landschap enkel nog resten van de buitengracht zichtbaar als sloten.

Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Zichtbaar:
Grondgebruik:

Ondergronds zijn nog enkele resten van de fundamenten van de hofstede aanwezig. Bij de archeologische opgraving van het terrein zijn ook nog andere ondergrondse resten gevonden, zoals de opgevulde binnengracht, en uitbraaksleuven. Twee gedeeltes van de buitengracht zijn nog steeds zichtbaar als sloot.

Afmetingen
Het terrein van de hofstede is 41 m. lang, en aan de zijde van de stenen kamer 18 m. breed, aan de andere zijde 20 m. Het terrein wordt in twee stukken gedeeld door een gedichte sloot van ca. 3 m. Het geheel is omgeven door een gracht van 11 m. breed.

Fysisch-geografische situering
Huis te Vliet te Lopikerkapel is gelegen op de Kapelse stroomrug. De grond bestaat uit zand en silt, een stevige ondergrond voor de fundering van een kasteel. De stroomrug is na ca. 2200 voor Christus overstroomd vanuit Rijn, Lek en IJssel. Hierdoor bedekt een laag van maximaal 1,5 met rivierklei het zandlichaam van de stroomrug. De grachten van het kasteel zijn hierin uitgegraven (Coppelmans 2005, nr. 85).

Oudste vermelding
Datum: 1382
Bron: Ooyevaar 1988.

De oudste vermelding van de hofstede te Vliet luidt: Item Willam van den Vliet hout sine hofstede met eenre hoeven breet, streckende aen Leckervelt mitten enen ende, ende tander ende aen den watersloet, daer hi selven boven ende beneden naest gelant is, ghelegen in den kerspel van Loepwijc. In 1394 blijkt dat het hier om de hofstede te Vliet gaat: Die hofstede toe Vliet metten grafften ende met eenre hoeven bruycklants, streckende van Jaarsvelder Lantscheidingen totten watersloet.

Bezitsgeschiedenis
De eerste keer dat hofstede te Vliet vermeld werd is in 1382. Op een lijst van leenmannen van het Sticht werd gesproken over Willam van Vliet, die de hofstede in leen had. Na zijn dood ging het op 5 maart 1393 over in handen van zijn zuster Margriet. Het bleef in handen van haar nakomelingen tot 1437. Jacob van den Vliet Yden zoon droeg de hofstede toen over aan Sweder Johanss. Na zijn dood kwam het in 1457 in bezit van zijn zoon Johan. Dit is de laatste keer dat de hofstede van Vliet in de bronnen voorkomt.

Bouwgeschiedenis
Op basis van het baksteenformaat kan worden vastgesteld dat de hofstede te Vliet gebouwd moet zijn in de eerste helft van de veertiende eeuw. Er zijn geen verdere gegevens van de bouwgeschiedenis van de hofstede. De vondsten die bij de archeologische opgraving van de hofstede zijn gedaan, dateren het huis tussen het begin van de veertiende en de tweede helft van de vijftiende eeuw. In de leenakten van Het Sticht wordt het huis na 1475 niet meer genoemd. Hieruit volgt dat het huis vermoedelijk in de tweede helft van de vijftiende eeuw verdwenen is.Bij de opgravingen op de hofstede in 1984 en 1985 zijn vele vondsten gedaan, zoals aardewerk, ijzeren voorwerpen als gespen, mondharpen en sleutels. Enkele vondsten tonen aan dat de hofstede niet alleen een agrarische functie had. Het gaat om leitafeltjes met fragmenten van oorkonden, waaronder enkele Latijnse, en een leitafeltje met notenschrift en een liedtekst.De bovengenoemde vondsten doen een schooltje vermoeden, mogelijk als onderdeel van een groter complex.

Afbeeldingen
Er zijn geen afbeeldingen van het middeleeuwse huis zelf bekend.Reconstructie van de Hofstede te Vliet n.a.v. opgravingen in 1983-1984 (Ooyevaar 1988, Afb. 9).Kadastrale minuut, kadastrale gemeente Lopik 1826, Utrecht, Sectie C, blad 03, perceelnrs. 547-551. (http://watwaswaar.nl/#US-Se-6-1-1v-1-35to-1x32---l5, geraadpleegd 2-4-2010)Kadastrale minuut (1826) over Google Earth foto, 2009, Locatie terrein Hofstede te Vliet (NKS digitale documentatie).

Literatuur
Olde Meierink, B., e.a. (red.), 1995, Kastelen en ridderhofsteden in Utrecht Utrecht, 546.Ooyevaar, R.J., 1988, Huis te Vliet en Hofstede te Vliet in Lopikerkapel Stichting werkgroep behoud Lopikerwaard, rapporten over de Lopikerwaard nr. 9. IJsselstein.

Documentatie
Coppelmans, J.W.M., 2005, Overzicht van de fysisch-geografische situering van de kastelen in de provincie Utrecht voor de SKLN, Amsterdam, no. 85. Documentatiecentrum Nederlandse Kastelenstichting.

Bescherming gebouw
Status:

Monumentnummer: N.v.t.

Bescherming terrein
Status:

Bestemming
Bestemmingsplan: J (Bestemmingsplan Landelijk Gebied 2007)
Bestemming:
Bestemming:

Auteur en datum
Auteur: M.D.Saan
Beschrijving gemaakt: 5-1-2001

Overig onderzoek
Proefopgraving in 1984-1985 door de Archeologische Werkgroep Zuidwest Utrecht o.l.v. R. Ooyevaar (Zie Ooyevaar 1988). Bij dit onderzoek werden ook 14de-eeuwse bakstenen gevonden met een formaat van 29 x14 x 7 cm (Archis waarnemingsnr. 43421 en 407547).Opgraving AWN werkgroep 31031984-08061985.

Geomorfologische codering
3K25, Rivieroeverwal

Bodemkundige codering
Rn44C-III, Kalkloze poldervaaggronden; zware klei, profielverloop 4