Dorth, Huis
IN BEWERKING [?]
algemeen | omschrijving | bezits- en bouwgeschiedenis | afbeeldingen, literatuur en documentatie | verdere informatie | terug naar de lijst
Object
Dorth, Huis
Dorth, Huis
Locatie
Adres: Bathmenseweg 16, 7216 PB
Kring van Dorth
Gemeente Gemeente Gorssel
Provincie Gelderland
Huis Dorth ligt in het buurtschap Kring van Dorth, ten noordoosten van Joppe.
Adres: Bathmenseweg 16, 7216 PB
Kring van Dorth
Gemeente Gemeente Gorssel
Provincie Gelderland
Huis Dorth ligt in het buurtschap Kring van Dorth, ten noordoosten van Joppe.
Typologie
De typlogie van het eerste huis Dorth is onbekend. Uit de bronnen valt wel op te maken dat het een verdedigbaar kasteel moet zijn geweest (Harenberg, 1989, p. 83 en p.19).
De typlogie van het eerste huis Dorth is onbekend. Uit de bronnen valt wel op te maken dat het een verdedigbaar kasteel moet zijn geweest (Harenberg, 1989, p. 83 en p.19).
Etymologie
Huidige situatie
Laatst bijgewerkt: 27-11-2000
Het huidige huis Dorth dateert uit 1930 en is gebouwd in een historiserende stijl, gebaseerd op het Hollands classicisme. Het ligt in een park, waarvan de aanleg nog dateert uit de tijd van het tweede huis Dorth (1606-1833). Uit die periode zijn langs de oprijlaan nog twee obelisken op postamenten met leeuwenmaskers zichtbaar. Het koetshuis en de rentmeesterswoning zijn gebouwd 1929.
Laatst bijgewerkt: 27-11-2000
Het huidige huis Dorth dateert uit 1930 en is gebouwd in een historiserende stijl, gebaseerd op het Hollands classicisme. Het ligt in een park, waarvan de aanleg nog dateert uit de tijd van het tweede huis Dorth (1606-1833). Uit die periode zijn langs de oprijlaan nog twee obelisken op postamenten met leeuwenmaskers zichtbaar. Het koetshuis en de rentmeesterswoning zijn gebouwd 1929.
Toestand van het middeleeuwse kasteel
Zichtbaar:
Grondgebruik:
Het huidige huis Dorth dateert uit 1930. Dit huis kent maar liefst twee voorgangers. Het middeleeuwse kasteel is waarschijnlijk gebouwd in de veertiende eeuw en in 1606 vervangen door een nieuw huis. Het is onduidelijk of er nog resten van dit huis werden opgenomen in dat nieuwe huis, dat op zijn beurt werd gesloopt in 1833.
Zichtbaar:
Grondgebruik:
Het huidige huis Dorth dateert uit 1930. Dit huis kent maar liefst twee voorgangers. Het middeleeuwse kasteel is waarschijnlijk gebouwd in de veertiende eeuw en in 1606 vervangen door een nieuw huis. Het is onduidelijk of er nog resten van dit huis werden opgenomen in dat nieuwe huis, dat op zijn beurt werd gesloopt in 1833.
Afmetingen
De afmetingen van het eerste huis Dorth (veertiende eeuw tot 1606) zijn onbekend.
De afmetingen van het eerste huis Dorth (veertiende eeuw tot 1606) zijn onbekend.
Oudste vermelding
Datum: 1348
Bron: J.I. Van Veen, 1917, Register op de leenactenboeken van het kwartier Zutphen, Arnhem, 72.
In 1348 droegen Seyno en zijn zoon Henrick van Dorth het kasteel op als open huis aan de hertog van Gelre.
Datum: 1348
Bron: J.I. Van Veen, 1917, Register op de leenactenboeken van het kwartier Zutphen, Arnhem, 72.
In 1348 droegen Seyno en zijn zoon Henrick van Dorth het kasteel op als open huis aan de hertog van Gelre.
Bezitsgeschiedenis
Bij Dorth is er sprake van een Hof van Dorth en een Huis Dorth, waarvan de Hof van Dorth het oudste was. Dit Hof lag in het Oversticht en hoorde onder het kerspel Bathmen, terwijl het huis op Gelders grondgebied werd gebouwd, dat ressorteerde onder Gorssel. De oudst bekende bezitter van het Hof van Dorth was Eliger van Heeckeren. Hij wordt in 1311 genoemd als eigenaar van dat complex. Hij werd in 1329 opgevolgd door zijn zoon Seyno van Heeckeren, die zich Van Dorth noemde. Deze Seyno heeft waarschijnlijk ten zuiden van de Hof van Dorth, aan de overkant van de Dortherbeek, een nieuw huis gebouwd: het Huis Dorth. Samen met zijn zoon Henrick droeg Seyno dit huis in 1348 op als open huis aan de hertog van Gelre. In 1379 werd Henrick van Dorth beleend met 'sijn huys te Dorte met den voorborcht, als 't gelegen ende nu getimmert is ofte getimmert mag worden'(Harenberg, 1989, p. 84). Huis Dorth blijft in deze familie tot 1626. In dat jaar werd Isabella van Dorth, als enig erfgename van haar vader Diederick van Dorth, beleend met Dorth. Zij was in 1615 getrouwd met Adriaan Balthasar graaf zu Flodroff, waardoor Dorth in handen raakte van dit voorname geslacht. In 1654 werd hun zoon Willem Adriaan Frederik beleend met het goed. Zijn adoptiefdochter Jeanette Marghareta Huyssen van Kattendyke kreeg in 1697 Dorth in handen. Zij trouwde in 1706 Carl Sophonius Philipp graaf zu Flodroff, heer van Wallendorf, waardoor Dorth in de familie bleef. Zijn zoon Alexander Carl overleed in 1752, waarna zijn zuster Amelia Esperance gravin van Flodroff-Wartensleben in het bezit kwam van Dorth. Zij was getrouwd met Hendrik IX graaf von Reuss und Plauen. Deze familie besloot Dorth in 1756 te verkopen aan Arend Rutgers en Wilhelmina van der Valk, die de Hof van Dorth in 1758 verkochten aan Gortis Jan Verhoeff. Hierdoor werden Hof en Huis Dorth voor het eerst van elkaar gescheiden. In 1759 verkocht koopman Arend Rutgers het Huis Dorth tenslotte aan Godart Philip Cornelis Theodorus van der Capellen. Van de erven Verhoeff kocht hij ook de Hof van Dorth, waardoor het geheel weer in één hand kwam. In 1779 werd Dorth opnieuw verkocht en wel aan Berend van Neukirchen genaamd Nyvenheim. In 1781 werd Dorth al weer overgeschreven op naam van Gerrit van Zuylen van Nyevelt en Anna Maria Romp. Na de dood van Van Zuylen Nyevelt in 1813, werd Jan Hermannus van Engelen de nieuwe eigenaar. Hij verkocht de Hof van Dorth, dat men toen ook wel Erve de Meyer noemde, aan Hendrik Kleinhaar. Dit was een definitieve scheiding tussen het Hof en het Huis van Dorth. De Hof werd in 1888 als gevolg van een grote schuldenlast eigendom van het Weerdsgesticht in Deventer. Dit gesticht besloot tot een publieke verkoop en Mannes Kloosterboer kocht de Meyer. Namens zijn erfegenamen werd het in 1906 verkocht aan Wolter Jacobs Nikkels en zijn vrouw Aaltje ten Have. Hun nakomelingen bezitten de Meyer nog steeds. Het Huis Dorth werd in 1833 gekocht door Laurens Kleyn. Hij liet het zeventiende-eeuwse huis afbreken en op dezelfde plaats een landhuis bouwen. Na zijn dood in 1887 en opnieuw in 1888 werd Dorth publiekelijk geveild. In 1907 kocht A. Poot het landgoed. Er volgde een reeks van verkopen en in 1927 kochten Gustaaf Otto Frederik ridder Huysen van Kattendyke en Charlotte Frédérique Taunay het landgoed. Zij lieten het huidige huis bouwen. In 1972 verkocht de familie het huis aan J. Kraaijeveld van Hemert. Begin 1986 werd Dorth tenslotte verkocht aan de Vereniging tot behoud van Natuurmonumenten in Nederland. Het huis werd verhuurd aan een particulier.
Bij Dorth is er sprake van een Hof van Dorth en een Huis Dorth, waarvan de Hof van Dorth het oudste was. Dit Hof lag in het Oversticht en hoorde onder het kerspel Bathmen, terwijl het huis op Gelders grondgebied werd gebouwd, dat ressorteerde onder Gorssel. De oudst bekende bezitter van het Hof van Dorth was Eliger van Heeckeren. Hij wordt in 1311 genoemd als eigenaar van dat complex. Hij werd in 1329 opgevolgd door zijn zoon Seyno van Heeckeren, die zich Van Dorth noemde. Deze Seyno heeft waarschijnlijk ten zuiden van de Hof van Dorth, aan de overkant van de Dortherbeek, een nieuw huis gebouwd: het Huis Dorth. Samen met zijn zoon Henrick droeg Seyno dit huis in 1348 op als open huis aan de hertog van Gelre. In 1379 werd Henrick van Dorth beleend met 'sijn huys te Dorte met den voorborcht, als 't gelegen ende nu getimmert is ofte getimmert mag worden'(Harenberg, 1989, p. 84). Huis Dorth blijft in deze familie tot 1626. In dat jaar werd Isabella van Dorth, als enig erfgename van haar vader Diederick van Dorth, beleend met Dorth. Zij was in 1615 getrouwd met Adriaan Balthasar graaf zu Flodroff, waardoor Dorth in handen raakte van dit voorname geslacht. In 1654 werd hun zoon Willem Adriaan Frederik beleend met het goed. Zijn adoptiefdochter Jeanette Marghareta Huyssen van Kattendyke kreeg in 1697 Dorth in handen. Zij trouwde in 1706 Carl Sophonius Philipp graaf zu Flodroff, heer van Wallendorf, waardoor Dorth in de familie bleef. Zijn zoon Alexander Carl overleed in 1752, waarna zijn zuster Amelia Esperance gravin van Flodroff-Wartensleben in het bezit kwam van Dorth. Zij was getrouwd met Hendrik IX graaf von Reuss und Plauen. Deze familie besloot Dorth in 1756 te verkopen aan Arend Rutgers en Wilhelmina van der Valk, die de Hof van Dorth in 1758 verkochten aan Gortis Jan Verhoeff. Hierdoor werden Hof en Huis Dorth voor het eerst van elkaar gescheiden. In 1759 verkocht koopman Arend Rutgers het Huis Dorth tenslotte aan Godart Philip Cornelis Theodorus van der Capellen. Van de erven Verhoeff kocht hij ook de Hof van Dorth, waardoor het geheel weer in één hand kwam. In 1779 werd Dorth opnieuw verkocht en wel aan Berend van Neukirchen genaamd Nyvenheim. In 1781 werd Dorth al weer overgeschreven op naam van Gerrit van Zuylen van Nyevelt en Anna Maria Romp. Na de dood van Van Zuylen Nyevelt in 1813, werd Jan Hermannus van Engelen de nieuwe eigenaar. Hij verkocht de Hof van Dorth, dat men toen ook wel Erve de Meyer noemde, aan Hendrik Kleinhaar. Dit was een definitieve scheiding tussen het Hof en het Huis van Dorth. De Hof werd in 1888 als gevolg van een grote schuldenlast eigendom van het Weerdsgesticht in Deventer. Dit gesticht besloot tot een publieke verkoop en Mannes Kloosterboer kocht de Meyer. Namens zijn erfegenamen werd het in 1906 verkocht aan Wolter Jacobs Nikkels en zijn vrouw Aaltje ten Have. Hun nakomelingen bezitten de Meyer nog steeds. Het Huis Dorth werd in 1833 gekocht door Laurens Kleyn. Hij liet het zeventiende-eeuwse huis afbreken en op dezelfde plaats een landhuis bouwen. Na zijn dood in 1887 en opnieuw in 1888 werd Dorth publiekelijk geveild. In 1907 kocht A. Poot het landgoed. Er volgde een reeks van verkopen en in 1927 kochten Gustaaf Otto Frederik ridder Huysen van Kattendyke en Charlotte Frédérique Taunay het landgoed. Zij lieten het huidige huis bouwen. In 1972 verkocht de familie het huis aan J. Kraaijeveld van Hemert. Begin 1986 werd Dorth tenslotte verkocht aan de Vereniging tot behoud van Natuurmonumenten in Nederland. Het huis werd verhuurd aan een particulier.
Bouwgeschiedenis
Het huis Dorth is afgebeeld op een kaart uit 1603. Het betreft een betrouwbare weergave door Bernard Kempinck. Het huis wordt afgebeeld met een hoofdburcht en ten zuiden daarvan een voorburcht. De toegang tot het huis ligt aan de westzijde, dit in tegenstelling tot de huidige situatie waarbij de ingang aan de oostzijde ligt. De hoofdburcht bestaat uit een nagenoeg vierkant blok van twee bouwlagen boven een kelder onder een dubbel zadeldak. Rondom bevindt zich een gekanteelde borstwering. Op de brug tussen hoofd- en voorburcht lijkt een (wacht)huisje te staan. De voorburcht lijkt een U-vorm te hebben met een lage bebouwing aan de west- en zuidzijde en een hoog gebouw aan de oostzijde. De toegang tot de voorburcht bevindt zich in een poortgebouw. Vergelijking van de kaart met de huidige situatie doet vermoeden dat het huidige huis is gebouwd op de plaats van de hoofdburcht en dat het terrein ten zuiden daarvan de oorspronkelijke voorburcht was. Geheel zeker is dit echter niet.
Het huis Dorth is afgebeeld op een kaart uit 1603. Het betreft een betrouwbare weergave door Bernard Kempinck. Het huis wordt afgebeeld met een hoofdburcht en ten zuiden daarvan een voorburcht. De toegang tot het huis ligt aan de westzijde, dit in tegenstelling tot de huidige situatie waarbij de ingang aan de oostzijde ligt. De hoofdburcht bestaat uit een nagenoeg vierkant blok van twee bouwlagen boven een kelder onder een dubbel zadeldak. Rondom bevindt zich een gekanteelde borstwering. Op de brug tussen hoofd- en voorburcht lijkt een (wacht)huisje te staan. De voorburcht lijkt een U-vorm te hebben met een lage bebouwing aan de west- en zuidzijde en een hoog gebouw aan de oostzijde. De toegang tot de voorburcht bevindt zich in een poortgebouw. Vergelijking van de kaart met de huidige situatie doet vermoeden dat het huidige huis is gebouwd op de plaats van de hoofdburcht en dat het terrein ten zuiden daarvan de oorspronkelijke voorburcht was. Geheel zeker is dit echter niet.
Afbeeldingen
-Kaart van de heerlijkheid Dorth uit 1552(Gevers en Mensema 1997, 12).-Toegangspoort van Huis Dorth. Tekening door A. de Haen uit 1726 (Gevers en Mensema 1997, 13).-Huis Dorth rond 1730. Kopie naar een pentekening, die mogelijk vervaardigd is door Cornelis Pronk. Stedelijk museum Zutphen (Harenberg, 1989, p. 85).-Huis Dorth anno 1726. Kopie door A. Schoemaker naar een tekening van A. de Haen uit 1726. Vervaardigd 1732-1733 (Gevers en Mensema 1997, 13). -Huis Dorth in de achttiende eeuw. Tekening, mogelijk vervaardigd door Paul van Liender. UBL (Harenberg, 1989, p. 83).-Huis Dorth in de achttiende eeuw. Tekening. Kopie, vervaardigd door A. Rademakers. UBL (Harenberg, 1989, p. 82).-Kaart van het Huis Dorth naar het kadastrale minuutplan van de gemeente Gorssel uit 1818(Gevers en Mensema 1997, 15).-Kaart van de Hof te Dorth of Erve Meyer naar het kadastrale minuutplan door H. van Diggelen uit 1823. Gemeente Bathmen, sectie C (2e blad), nummers 495 en 496 (Gevers en Mensema 1997, 16).-Dorth na 1907. Foto. Afkomstig uit: Gorssels Verleden. (Harenberg, 1989, p. 86).-Plattegrond van de hoofdverdieping. Tekening door C.J. Willems (Harenberg, 1989, p. 91).-Situatietekening van het huidige landgoed (Harenberg, 1989, p. 92).
-Kaart van de heerlijkheid Dorth uit 1552(Gevers en Mensema 1997, 12).-Toegangspoort van Huis Dorth. Tekening door A. de Haen uit 1726 (Gevers en Mensema 1997, 13).-Huis Dorth rond 1730. Kopie naar een pentekening, die mogelijk vervaardigd is door Cornelis Pronk. Stedelijk museum Zutphen (Harenberg, 1989, p. 85).-Huis Dorth anno 1726. Kopie door A. Schoemaker naar een tekening van A. de Haen uit 1726. Vervaardigd 1732-1733 (Gevers en Mensema 1997, 13). -Huis Dorth in de achttiende eeuw. Tekening, mogelijk vervaardigd door Paul van Liender. UBL (Harenberg, 1989, p. 83).-Huis Dorth in de achttiende eeuw. Tekening. Kopie, vervaardigd door A. Rademakers. UBL (Harenberg, 1989, p. 82).-Kaart van het Huis Dorth naar het kadastrale minuutplan van de gemeente Gorssel uit 1818(Gevers en Mensema 1997, 15).-Kaart van de Hof te Dorth of Erve Meyer naar het kadastrale minuutplan door H. van Diggelen uit 1823. Gemeente Bathmen, sectie C (2e blad), nummers 495 en 496 (Gevers en Mensema 1997, 16).-Dorth na 1907. Foto. Afkomstig uit: Gorssels Verleden. (Harenberg, 1989, p. 86).-Plattegrond van de hoofdverdieping. Tekening door C.J. Willems (Harenberg, 1989, p. 91).-Situatietekening van het huidige landgoed (Harenberg, 1989, p. 92).
Bronnen
Literatuur
Gevers, A.J. en A.J. Mensema, 1997, De havezaten in Salland en hun bewoners. Derde druk. Alphen aan de Rijn, 11-17.Harenberg, J.,1989, Kastelen rond Zutphen I. Kleine monumenten reeks. Zutphen, p. 82-92.Harenberg, J., 1969, De kastelen van Graafschap en Liemers. Zutphen, nr. 7.Stenvert, R., C. Kolman en S. Broekhoven en B. Olde Meierink, 2000, Monumenten in Nederland. Gelderland. Zwolle, p. 210.Zandstra, E., W. van Heusden en D.J.G. Buurman, 1958, Kastelen. Het kwartier Zutphen. Arnhem, p. 88.
Gevers, A.J. en A.J. Mensema, 1997, De havezaten in Salland en hun bewoners. Derde druk. Alphen aan de Rijn, 11-17.Harenberg, J.,1989, Kastelen rond Zutphen I. Kleine monumenten reeks. Zutphen, p. 82-92.Harenberg, J., 1969, De kastelen van Graafschap en Liemers. Zutphen, nr. 7.Stenvert, R., C. Kolman en S. Broekhoven en B. Olde Meierink, 2000, Monumenten in Nederland. Gelderland. Zwolle, p. 210.Zandstra, E., W. van Heusden en D.J.G. Buurman, 1958, Kastelen. Het kwartier Zutphen. Arnhem, p. 88.
Documentatie
Bescherming gebouw
Status:
Status:
Bescherming terrein
Status:
Status:
Bestemming
Bestemmingsplan:
Bestemming:
Bestemmingsplan:
Bestemming:
Auteur en datum
Auteur: Wendy Landewé
Beschrijving gemaakt: 27-11-2000
Auteur: Wendy Landewé
Beschrijving gemaakt: 27-11-2000
Bouwhistorisch onderzoek RCE
Archeologisch onderzoek RCE
Overig onderzoek
Geomorfologische codering
Bodemkundige codering
Basisregistratie - er zijn in ieder geval gegevens over naam en locatie van het object, en verwijzingen naar de beschikbare afbeeldingen, literatuur, documentatie en bronnen. Aan de hand van deze informatie kan eenieder die geïnteresseerd is zich gaan verdiepen in het desbetreffende kasteel. Het is de bedoeling dat deze basisregistratie-beschrijvingen in de toekomst tot volwaardige beschrijvingen worden uitgebreid.
In bewerking - de beschrijvingen zijn veelal voorzien van meer uitgebreide informatie over de geschiedenis en bouwgeschiedenis van het kasteel. Deze beschrijvingen zijn echter nog niet door de wetenschappelijke redactie van het Kastelenlexicon gezien, of moeten nog bijgewerkt worden naar aanleiding van redactie-opmerkingen.
Volledig - deze beschrijvingen zijn door de redactie gezien en goedgekeurd.
In bewerking - de beschrijvingen zijn veelal voorzien van meer uitgebreide informatie over de geschiedenis en bouwgeschiedenis van het kasteel. Deze beschrijvingen zijn echter nog niet door de wetenschappelijke redactie van het Kastelenlexicon gezien, of moeten nog bijgewerkt worden naar aanleiding van redactie-opmerkingen.
Volledig - deze beschrijvingen zijn door de redactie gezien en goedgekeurd.